Onze dialecten

Wie zyt gy die lacht met de tael uwer vaedren ?
Onkundigen rechter ! Wie zyt gy die lacht ?...
En gy durft spreken
Van haer gebreken !
En 't is een lompe, ruwe taal !
En voor Mynheer is zy te plat en al te kael !

Z'is goed alleen voor lager' standen !
Ey vrienden, groet en buygt, en klapt eens in de handen:
Mijnheer heeft wel een week of dry
Nu onlangs in Parys verbleven.
Wy moeten 't hem vergeven,
Draagt hy zulk aerdige livrey,
Ligt onze tael zoo wat ter zy,
en is hy zoo wat overdreven...
Constant Duvillers.

In de jaren 1950-60 sprak men van het "Algemeen Beschaafd Nederlands". Die rauwe Hollandse propaganda impliceert uiteraard dat wie dialect spreekt onbeschaafd spreekt of "onbeschoft" is. Dat is maar weinig respect betuigen voor onze voorouders die natuurlijk alleen dialect spraken.

André Galle heeft het over BBN, Belgisch Beschaafd Nederlands in Brussel Deze Week, nr. 923, 13 februari 2004 onder de titel «Uitroeiing van Dialecten is culturele genocide»:

Wat daarentegen niet authentiek is, is het Belgisch Beschaafd Nederlands, dat gebruikt wordt in Brusselse ministeries, reclamebureaus en warenhuizen. Zij vertalen uit het Frans en hebben geen contact met de taal: het is een nontaal. Daar zal ik nooit voor vechten. Maar wèl voor het dialect. Mijn moeder was van Schellebelle. Ze kende wel tienduizend uitdrukkingen en zegswijzen. Ik heb er spijt van dat ik daar als geschoold filoloog nooit aantekeningen van heb gemaakt.

Persoonlijk vind ik de uitroeiing van dialecten een culturele genocide. Dialecten moeten geïntegreerd worden, en niet opgeofferd aan het "BBN". In Frans-Vlaanderen zijn de dialecten beter bewaard: daar hoor je nog het échte West-Vlaams, dat niet verknoeid is door het onderwijs. Taal is een soort DNA van het denken en het geheugen. Als je een uitdrukking verbiedt, verbied je een bestanddeeltje van het denken.

Barones Mia Doornaert, journaliste, schreef in Brussel Deze Week, nr. 1123, 13 maart 2008:

Het straffe is bovendien dat onze kinderen zelfs geen dialect kunnen spreken, enkel dat artificiële tussentaaltje. Een minderwaardig taaltje, een soort Afrikaanders voor Vlaanderen. Het is een uiting van een totaal gebrek aan ambitie en zelfbewustzijn.

Nu zijn sommigen nog steeds vol lof over het Algemeen Nederlands. Eerst en vooral, wat daar zo algemeen aan is weet ik niet: als Nederlanders van boven Amsterdam spreken hoop ik dat ze dat wat trager doen, anders begrijpen veel Vlamingen er misschien niet zo veel van.

Maar in ieder geval, is Algemeen Nederlands van hogere adel dan dialect alleen maar omdat het algemeen zou zijn ? Is het Frans zoals men het spreekt in Parijs van een betere kwaliteit dan dat van Quebec of Marseilles ? Waarom ? Zijn de mensen die geboren werden in Parijs en die versie van het Frans dus met de moedermelk meegekregen hebben Ubermenschen vergeleken met de andere Fransen van de provincies ? Vergeleken met de mensen van Namen, Luik, Genève en Québec ? Hier is een suggestie voor u: ga misschien eens naar Texas (als u wat Engels spreekt) en tracht eens uit te leggen aan enige heren daar dat ze geen fatsoenlijk Engels spreken.

Hebben de Parijzenaars een grotere woordenschat dan de Fransen van de buiten ? Vraag eens aan enigen van hen hoeveel woorden ze kennen voor "paard". Cheval, jument, étallon, poulain en dan ? Ik laat me wijsmaken dat de Eskimos meer dan 20 woorden hebben voor sneeuw. Heeft misschien iedereen de woorden die hij nodig heeft ?

Als een Waal in Wallonië of in Brussel met "quatre-vingt dix" en dergelijke voor de dag komt, gaan de wenkbrouwen de hoogte in: "Il se prend pour qui, celui-là ?" Van een Nederlander verwachten we in Vlaanderen Nederlands. Hij zegt twee woorden en we weten dat we met een noorderbuur te doen hebben. Als een vreemdeling ons in het NL aanspreekt weten we dat ook onmiddellijk. En we hebben hopelijk wat meer respect voor hem want hij heeft zich de moeite getroost onze taal te leren. Maar op veel plaatsen in Vlaanderen zet u zich op het podium van de intellectueel als u tegen de man in de straat met uw Algemeen Nederlands voor de dag komt. En in de vele vierkante km burelen in Vlaanderen ? Daar spreekt men misschien maar best Nederlands zelfs al worden heel wat rapporten van en voor de Vlaamse Gemeenschap geschreven in... English.

Wat ik probeer aan te tonen in mijn boek is dat de taal de perceptie op de realiteit kan veranderen en hoe belangrijk taal is voor de identiteit van een persoon. De centrale vraag die ik stel is: «kan iemand een identiteit opbouwen los van de taal die men spreekt?» (...)

Taal vervult verschillende functies in ons leven. Het is niet alleen een communicatiemiddel, maar het speelt ook een identitaire rol. Het geeft ons de kans om ons te verstoppen, om ons terug te plooien op onze eigen groep. Als ik met iemand uit Ferrara spreek, dan gebruik ik dat Italiaans dialect. Een taal dient dus niet alleen de communicatie maar het laat ons ook toe onszelf af te schermen van anderen. (...)

De geschiedenis toont ook aan dat het geen goed idee is om de bevolking een taal op te leggen. Kijk naar Joegoslavië. Daar werd het Servo-Kroatisch de verplichte voertaal. Wat is er gebeurd ? De mensen zijn er terug naar hun eigen minderheidstalen gekeerd. Er zijn zelfs nieuwe talen uitgevonden, zoals het Bosnisch. Het is gevaarlijk om een taal op te leggen en zo een identiteit weg te vagen. Dat gaat in tegen de natuur der dingen. (...)

Eentaligheid leidt tot isolatie. Het is geen probleem als een Turk of Albanees zijn taal blijft spreken. Het is een manier om de communicatie tussen generaties te verzekeren. Maar wie zich in zijn taal opsluit, zonder de stad of maatschappij waarin men leeft te kennen, sluit zichzelf uit, zweeft ergens in het rond.

Uit een interview met Diego Marani,
auteur van
«Nuova grammatica finlandese»
2000

Enige jaren geleden werd weer een "verbetering" van dat Algemeen Nederlands ingevoerd. Van dan af was het pannenkoek, paardenkracht. Koeienmelk ook ? In hoeveel pannen denkt u dat die koek gebakken werd ? Dus u wijst die Texanen terecht voor hun slechte uitspraak en daarna kan u nog trachten hen uit te leggen dat het eigenlijk "passengers airplane" en "stocks market" zou moeten zijn. Laat me aub weten hoe ze gereageerd hebben op uw suggesties.

En dan nog dit: "Als u uw dialect spreekt begrijpen ze u niet hoor !" Niet iedereen spreekt zo maar zonder er zich zorgen over te maken of iemand luistert en hem ook nog begrijpt. Stopt u niet als niemand nog luistert ? Als de meeste mensen spreken is er een interactie met de anderen aan wie ze iets willen verkopen, die ze willen overtuigen van iets, van wie ze iets willen bekomen, met wie ze willen overeen komen. Als ik begin tegen iemand in één taal en ik zie dat hij mij niet begrijpt schakel ik al gauw over op een andere taal en dan misschien nog een andere. Maar één ding is zeker: ik ben er mij al gauw bewust van als iemand mij niet begrijpt. Mag ik u vragen of u dat begrepen heeft. Indien u daarop antwoordt "10 voor 4" dan weet ik hoe laat het is.

Het dialect is de schatkamer van ons Vlaams, het zit vol spitsvondigheden, rijke volkswaarheden en -gezegden. Het noemt de dingen bij hun echte naam en geeft ze een diepere dimensie. Het is een vorm van inventievere omgang met taal. Men is te lang fanatiek met de standaardtaal bezig geweest, een flauw afkooksel van het dialect. Ook voor affectieve dingen is het dialect het meest aangewezen. Ik zou het als een gemis ervaren om in bed een vreemde taal als het Algemeen Nederlands te spreken. Dialect maakt de communicatie menselijker. Al pleit ik voor een Vlaamse tweetaligheid: dialect in de huiskamer, en Algemeen Nederlands als dorpsoverschrijdend communicatiemiddel.

Walter Evenepoel in Brussel Deze Week, 1 juli 2004

In Vlaanderen hadden we lang een Ministerie van Nederlandse kultuur, niet Vlaamse maar Nederlandse kultuur. Nu omzeilen ze dat en de Vlaamse Gemeenschap spreekt van het Vlaams Ministerie van Cultuur. Vlaamse cultuur bestaat immers niet. Die oude Vlaamse huisjes, die Vlaamse dialecten en Vlaamse cultuur in het algemeen ? Weg ermee ! Dat is hetgeen het werkelijke beleid echt nastreeft. Doet u daar ook aan mee ? Indien u niet fier durft te zijn op de taal van uw voorouders, dan doet u daar ook aan mee niet waar ?

En waarom denkt u dat ik dit in het NL geschreven heb ? Omdat het in ons dialect inderdaad een beetje te moeilijk zou zijn voor velen. Hopelijk komt ook daar vroeger dan later verandering in.

De 650.000 inwoners van Fryslân (Friesland) hebben de erkenning van hun taal bekomen. Zuid-Afrika ook. Stellen we hier een eigen Vlaamse taal voor onafhankelijk van Nederland ? Nee, beslist niet. Of: neej, heujs niet. Als dat er door kwam zou de Vlaamse Gemeenschap een (permanente) commissie oprichten van bureaucraat-linguisten die al lang hun dialect niet meer spreken en die er jaren lang werk zouden van maken om uit veel dialecten dit en dat te sprokkelen voor een nieuwe artificiële taal. Ze zouden dan beroep doen op onze nobele Vlaamse gevoelens om onze steun te bekomen voor die nieuwe taal en de kinderen zouden het opgedrongen krijgen in hun gesubsidieerde school. En het resultaat zou een nog veel snellere teleurgang zijn van al onze dialecten. En wij zijn lang niet de enigen die al een hele tijd teleurgesteld zijn door het feit dat de prachtige diversiteit van onze vele dialecten verdwijnt.

In een poging om er toch iets van te bewaren gaan we luisteren naar oudere Meetjeslanders. En onze "bandopnemer" (H4n van Zoom Corporation) luistert mee en neemt alles op. We zijn geïnteresseerd in wat die mensen te vertellen hebben, in hun dialect natuurlijk, en ook in de taal en de uitdrukkingen die ze nog gebruiken. Wij die na 1940 geboren zijn hebben uiteindelijk niets meegemaakt. Gelukkig maar. Maar velen die een tijdje voor WO II geboren zijn hebben heel hard moeten werken en misschien ook heel magere jaren gekend. En zij verdienen onze aandacht. Kent u soms een Meetjeslander die misschien wel zal willen meedoen ?

En... wat denkt u ervan ?

Neem contact op met ons !

Uitroeiing van dialecten is culturele genocide
Standaardtaal is een flauw afkooksel van het dialect

Het Meetjesland — Inhoudstafel — Doorzoek onze Meetjesland webstek

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking : 11-05-2022
Copyright Notice (c) 2024