Dialect, een Meetjeslands dorp

GOOIK — Dialect is geen schande meer, maar als de woorden Vlaamse volksmuziek vallen, wordt er nog vaak hard weggelopen. Walter Evenepoel van Muziekmozaïek vindt dat folk nog altijd veel te weinig erkenning krijgt, onder meer van de openbare radio en televisie. Een verzameling van leuke volksliedjes, bijeengesprokkeld uit veertig dialectgebieden, op cd gezet in de reeks Zoegezeid, zoegezongen, kan het tij misschien doen keren.

■ Jean-Marie Binst

Naar een idee van Herman Dewit van de folkgroep 't Kliekske en geïnspireerd door de cd-box Traditionele volksmuziek uit Vlaanderen werkt Muziekmozaïek, het Vlaamse 'impulscentrum' voor folk en jazz, aan een vijfdelige cd-reeks Zoegezeid, zoegezongen.
Ruim tachtig liederen in evenveel dorpstalen vormen een ruwe dwarsdoorsnede van de enorme verscheidenheid aan streektalen in Vlaanderen en Brussel. De eerste twee cd's (Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen, de bakermat van de initiatiefnemers) liggen nu in de rekken. Tegen midden 2005 hebben dj's en lokale zenders van de provincies Antwerpen, West-Vlaanderen en Limburg hopelijk de drie overige cd's grijs gedraaid.
Om een momentopname van de dialectliedjes te maken, werd niet uit het bekende volksmuziekrepertoire geput, en er werd ook niet uitsluitend met bekende uitvoerders gewerkt. De cd's zijn meer een frisse compilatie van miskende liedjes en nieuwe composities, gespeeld door oud en jong folktalent en door tot nog toe anonieme gelegenheidszangers. "We zochten niet meteen naar de grote dialectzangers, zoals Wannes Van de Velde voor het Antwerps en Walter De Buck voor het Gents, al zijn die er ook bij," verklaart Walter Evenepoel van Muziekmozaïek. Hij leidde het cd-project. "En ook Jan De Wilde is te horen, met 'A badja' (Hij bijt je)."

Klik op de afbeelding hieronder voor een grotere copij ervan.

Walter Evenepoel. Foto: Saskia Vanderstichele

Zingen op de cd's alleen mensen die nog een aardig mondje dialect kennen ?
Walter Evenepoel: "Ja, en Jan De Wilde in het Aalsters horen is daarenboven uitzonderlijk. Voorts staan er heel wat ontdekkingen op, zowel lokale liedjes als zeldzame zangvogels. Zoals Jeanneke Tielemans (een kranige 79-jarige uit Gooik, JMB), die nog nooit in een studio was geweest en die in een halfuur haar ding deed, waar professionals er drie uur over deden. Dat maakt de cd uniek. Dit is een schoolvoorbeeld van de overleving van de volksmuziek, zoals die oorspronkelijk, in het dialect door volksmuzikanten werd gezongen. De rijkdom van de streektaal komt hier het best tot haar recht."

Waarom hebt u met Muziekmozaïek ook taalkundigen aangesproken ?
Evenepoel: "Uit cultuurwetenschappelijk oogpunt bleek het hoog tijd dat dit stuk streektaalpatrimonium werd vastgelegd. Professor Johan Taeldeman (de autoriteit op het gebied van Vlaamse dialecten, verbonden aan de Universiteit Gent, JMB) beschouwt de reeks als een zeldzame bron voor later naslagwerk. Over twintig jaar zal het een historische momentopname zijn. We wilden nog veel meer dorpstalen een plaats geven in de reeks, maar financieel bleek dat niet haalbaar. Het zou een goudmijn voor de taalwetenschap zijn. Nu blijft het een lichtvoetige reeks, die goed beluisterbaar is voor de Vlaming."

Worden die streektalen nog 'zuiver' gezongen ?
Evenepoel: "De streektalen zijn geevolueerd. We gaan niet proberen te achterhalen hoe de mensen in 1880 in die bepaalde Brusselse gemeente of in die wijk van Sint-Kwintens-Lennik spraken. Het is een dwarsdoorsnede van de Vlaamse dialecten van vandaag, met al hun verbasteringen en invloeden. Over 25 jaar zal deze reeks al exotisch genoeg zijn. Trouwens, wat is authentiek dialect? Zelfs tachtigers van vandaag beseffen niet dat ze in hun jeugd anders spraken. Neem nu het woord natuurlaaik. Dat klinkt als een dialectwoord, maar het werd vroeger niet gebruikt. Waarschijnlijk zeiden ze toen zoiets als vanaages of dat is iet da zeker es.

Waarom veertig dialectgebieden ?
Evenepoel: Per provincie hebben we de streektalen heel pragmatisch onderverdeeld. Voor Vlaams-Brabant waren dat het Centraal-Zuid-Brabantse dialect met Brussel (Createef Complot), maar ook Vilvoorde (Zakdoek), Eppegem, Wemmel en Bertem. Voorts het Dender-Pajottenlands van Herne tot Asse, het Klein-Brabants van Kapelle-op-den-Bos tot Opwijk en het Hagelands en Getelands. Vanuit linguïstisch oogpunt kun je tussen die regio's parallellen trekken. In Nederland vinden ze de cd-reeks overigens zo fenomenaal dat ze aan een zelfde soort project denken.

"Ik zou het een gemis vinden om tussen de lakens een vreemde taal als het Algemeen Nederlands te spreken"

Wellicht kan de reeks een katalysator zijn om de 'jonge' folk wat meer armslag te geven.
Evenepoel: Mijn groep Arjaun zingt al jaar en dag in het dialect. In die taal zing je vanuit je buik. Een nieuwkomer als Gust (met Dirk De Prins, een Eppegemse volkszanger pur sang, JMB) ziet dialectliedjes als een nieuwe roeping. Het dialect sterft onvermijdelijk uit. Maar uit taalkundig oogpunt is het belangrijk om de streektalen te onderhouden, en ze zeker ook te registreren voor ze uitgestorven zijn.

Hebben streektalen nog nut ?
Evenepoel: Het dialect is de schatkamer van ons Vlaams, het zit vol spitsvondigheden, rijke volkswaarheden en -gezegden. Het noemt de dingen bij hun echte naam en geeft ze een diepere dimensie. Het is een vorm van inventievere omgang met taal. Men is te lang fanatiek met de standaardtaal bezig geweest, een flauw afkooksel van het dialect. Ook voor affectieve dingen is het dialect het meest aangewezen. Ik zou het als een gemis ervaren om in bed een vreemde taal als het Algemeen Nederlands te spreken. Dialect maakt de communicatie menselijker. Al pleit ik voor een Vlaamse tweetaligheid: dialect in de huiskamer, en Algemeen Nederlands als dorpsgrensoverschrijdend communicatiemiddel.

Maar de opmars van het Algemeen Nederlands is toch onomkeerbaar ?
Evenepoel: Dat komt door de kleinschaligheid van het dialect. Er zijn zo weinig mensen van Gooik die met iemand uit Gooik trouwen en dan ook nog eens in Gooik blijven wonen. Gelukkig is dialect nu al lang uit het verdomhoekje gehaald, eerst in de wetenschap, nu ook op straat en op tv. Een modefenomeen kunnen we de dialectliederen niet noemen. De volksmuziek — dialect of niet — wordt overigens nog altijd geboycot door de Vlaamse openbare radio en tv. Radio 2 herleidt zijn folkbijdragen tot nul komma nul procent. En Radio 1 heeft, op het programma De grote boodschap en een streepje Kadril of Laïs na, geen aandacht voor om het even welke Vlaamse exponent van de folk. Nochtans kun je niet naast festivalklassiekers als Dranouter en Brosella kijken. En waaraan is het failliet van Feestival Gooik te wijten, dacht u? Aan het doodzwijgen van het evenement door de media.

Is de echte reden niet dat folk niet populair is ?
Evenepoel: Veel journalisten zijn vooringenomen over folk. Ze laten zich nooit zien bij wat ze nog archaïsch — omdat ze de folk van de laatste vijftien jaar niet kennen — 'muziek van geitenwollensokkendragers' noemen. Folk is muziek die iedereen kan bevatten. Maar de commercie heeft geen vat op volksmuzikanten. Wij gaan niet op onze knieën zitten voor de handel. En dus krijgt folk geen aandacht. Muziekmozaïek neemt met deze eerste cd-reeks het heft in handen. En hopelijk kunnen we zelf nog veel volksmuziek uitgeven.

De cd-reeks Zoegezeid, zoegezongen
verschijnt bij Wild Boar Music.
Een cd kost 14 euro.
Meer info: 02-532.28.28,
www.muziekmozaiek.be

Meer over Walter Evenepoel
Uitroeiing van dialecten is culturele genocide
Over dialect geklapt

Over Dialect
Het Meetjesland — Inhoudstafel — Doorzoek onze Meetjesland webstek

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking : 11-05-2022
Copyright Notice (c) 2023