Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1971, 4de jaargang, nr. 1

Oud Bassevelde 5

De verdere geschiedschrijving van Bassevelde bevat enkele nota's omtrent de Belgische Patriottenbeweging in 1789/90, de Oostenrijkse restauratie, de Franse tijd en de omwenteling van 1830.

Hoewel de overgrote meerderheid van de landbouwbevolking de Oostenrijkse politiek en het gezag van de keizer steunde, ontstond er niettemin ook te Bassevelde — op het einde van de 18e eeuw — een Vrijwilligerskorps van de Belgische Patriotten, dat op 18 oktober 1790 officiëel de eed van getrouwheid aan de Staten aflegde.  Dit was ten andere het geval in de meeste van onze dorpen.

De Patriotten plantten vrijheidsbomen of vrijstaken, met een vierkante vlag erop van gele kleur; de ene zijde vertoonde een Lieve Vrouwenbeeld en de andere kant een leeuw, met een zwaard in de poot en daaronder de woorden: «Vrey of dood» !  Boven op de staak prijkte een ronde hoed met hoge koop.

34. De Kerkstraat te Bassevelde vóór 1910.
Prentkaaart uit de verzameling van A. Verbeke, Gent.

In het jaar 1791 hebben de Oostenrijksgezinde landbouwers op hun beurt vrijstaken geplant in verschillende dorpen van het Meetjesland, bv. te Sleidinge, Waarschoot, Bassevelde, Ertvelde, enz.  Deze bestonden uit een gemetselde blauwe stoel of sokkel van vierkante vorm, waarin een hoge paal stak, met bovenop het wapen van de keizer, nl. de dubbele arend, in de ene poot de wereldbol en in de andere het zwaard dragend.

«En geheel in het eerste stonden alle nachten schildwachten van de Landslieden daerbij om te waeken, van vreeze of dat de patriotschezinde den staek omverre zouden getrokken hebben».

35. Het witgekalkte kapelletje bij de hoeve
Van Laere, Hasseltstraat 24 te Bassevelde.

Foto R. Tondat.

Wat later zouden de Fransen op hun beurt vrijheidsbomen planten, met een rode muts in de top en met het opschrift: «Liberté, égalité, fraternité».  Ook in 1830 en na de bevrijding in 1918 bleef het aanplanten van vrijheidsbomen zeer gebruikelijk.

Bij de Oostenrijkse restauratie, begin 1791, barstten er onlusten uit te Bassevelde.  In de maand februari van dat jaar had er «vanwege de vereenigde ingezetenen des ambachts Boekhoute eene plechtige betooging plaats ter eere van eenen ambtenaar, — Thomas Danneels, — die uit hoofde der onlusten aan langdurige vervolgingen had bloot gestaan, en door de (keizerlijke) Staten van Vlaanderen in zijne bediening werd hersteld.  Te dezer gelegenheid werd er te Bassevelde, onder 't geschut der kanonnen en het gespeel van het muziek, een vergulde dubbele arend geplant, staande boven eene zinnebeeldige trophee ter verheffing van den vrede, 's lands welvaren en den bloei des landbouws.

Nopens de gebeurtenissen, van welke korts daarna ons land getuige was, is ons met betrekking tot Bassevelde bekend dat, toen Sluis in 1794 door de Franschen werd belegerd, een groot getal troepen van gemelde natie hier en in de naburige dorpen legerden.  Het waren vooral de geestelijken der parochiën, die vanwege de Fransche officieren en soldaten afpersing van wijn en eetwaren hadden te lijden.

36. Deuromlijsting van vóór 1700, hoevewoning
Van Laere, Hasseltstraat 24 te Bassevelde
Foto R. Tondat.

Eindelijk uit den tijd der Belgische omwenteling is ons bekend, dat de bevolking dezer gemeente blijken gaf van zucht tot zelfverdediging en moed. Beducht voor eenen inval van Hollandsche troepen, werd Bassevelde door eenige benden patriotten bezet en gebarrikadeerd.  Den 28 October 1830 was hier het gerucht verspreid dat de Hollanders tusschen Biervliet en Boekhoute waren geland, en den Zeedijk doorgestoken hadden; men voegde erbij dat het water reeds in de Clara- en Passageulepolders stroomde.  Dergelijke mare, men denkt het licht, moest met ontzetting vernomen worden door eene bevolking van landbouwers, welke bij eene overstrooming alles, have en goed, lijf en leven misschien, te verliezen had.  Het was dan niet zoozeer om staatkundige redenen, dan wel om het behoud van huis en haard en bezitting, dat de stormklok te Bassevelde werd geluid, en in min dan één uur 150 gewapende mannen, voorgegaan door de plaatselijke overheid, naar Boekhoute trokken, om er de plundering te doen ophouden, welke men zegde aldaar plaats te hebben.

37. Hoevewoning, Oude Boekhoutestraat 15 te Bassevelde
Foto R. Tondat.

Te Boekhoute gekomen, vond de troep evenwel alles rustig, en men bevond dat de schrikmare slechts een uitvindsel was geweest van dit slag van lieden, welke men overal ontmoet, bijzonderlijk in tijden van ramp en ongeluk, en die er schijnen genoegen in te scheppen de verslagenheid en den schrik der vreedzame burgers te vergrooten. Te Boekhoute liep het gerucht, dat de vrijcompagnie van Maréchal, die de wacht hield bij de zeesluizen, aan «'t Withuis» door de Hollanders was aangerand, en dringend versterking behoefde. De afdeeling, nu reeds tot 450 man aangegroeid, begaf zich daarop naar de plaats van het gevecht, waar zij vernam dat de troep van Maréchal reeds, zonder verlies van manschappen, de Hollanders verplicht had weder in Zee te steken.  De Basseveldenaren keerden daarop onverrichter zake naar hunne gemeente terug» (De Potter/ Broeckaert, Bassevelde, blz. 19-21).

Uit de oudste kerkrekeningen blijkt duidelijk, voor de jaren 1540, 1544 en 1558, dat er toen reeds een hospitaal te Bassevelde bestond.  Wanneer en door wie het gesticht werd, of wanneer en waardoor het ten onder ging, is niet meer te achterhalen.

38. Kapel in pijlervorm bij de hoeve
Oude Boekhoutestraat 17 te Bassevelde.
Foto R. Tondat.

Langs de Asseneedsesteenweg stond eertijds een lusthuis (maison de plaisance), van 1805 tot 1832 bewoond door Macaar Peers en daarna door Gregoor Dubosch.  In dit voormalig lusthuis is het klooster ingericht van de Dames Bernardinessen van O.L.Vrouw (Oudenaarde).

Er waren al zeer vroeg «schoolmeesters» in de dorpen van de Vier Ambachten. Dit blijkt uit een testament van Jan Haderic, priester, dat opgesteld werd in 1357; daarin gewaagt men «van twee scolierkinen, die sufficiant syn om 't gradual in de requiemmisse te segghen» en men bezet o.a. aan de onderwijzer van Bassevelde één groot tournoois voor elke door de kapelaan gefondeerde mis, op voorwaarde dat hij zeven psalmen zal lezen met de litanieën en door zijn kinderen een «Miserere mei Deus» en een «De Profundis» zal laten bidden. Ook al de scholen van gans het omliggende worden tot de begrafenis uitgenodigd, want hetzelfde testament belooft verder één groot voor elke schoolmeester, die komen zal als men het lichaam van de priester «ter eerden doet».

39. Rolluikkast te Bassevelde, Dorpstraat 96.
Foto R. Tondat.

«Een nieuw schoolgebouw werd hier door het kerkbestuur gesticht in 't begin der XVIIe eeuw en in het midden dierzelfde eeuw, bepaaldelijk in 1653, genoot de onderwijzer een jaarlijksch pensioen van 2 pond groote. — Het tegenwoordig schoollokaal, hetwelk de naar de dorpsplaats leidende straat versiert, werd opgericht in 1859» (De Potter/ Broeckaert, in 1870).

40. Rolluikkast te Bassevelde, Dorpstraat 23.
Foto R. Tondat.

De heerlijkheid Ter Hasselt zal wel haar naam gegeven hebben aan de Hasselstraat of Hasseltstraat. Hier treffen wij — onder nummer 24 — het pachthof aan, bewoond door Aloïs Van Laere. Het witgekalkt kapelletje bij de oprit van het hof werd ietwat in kruisvorm gemetseld en heeft een tegelbedekking; over oorsprong en tijdstip van ontstaan is ons niets bekend. De hoevewoning zelf dateert zeker van vóór 1700, zoals dG deuromlijsting van de ingang bewijst. De grondvesten van het huis zijn van een nog oudere datum. Verschillende malen is de woning evenwel verbouwd en aangepast geworden.

Achter dit huis bevindt zich een gebouw, dat vroeger onderaan gebruikt werd als bakhuis en waarvan het bovengedeelte dienst deed als duiventil. Men bemerkt nog altijd de vijftien vlieggaten, voorzien van een eenvoudige tegel, als loopplaat, vóór de opening.

In dezelfde straat, nummer 29, staat de hoeve behorend aan Louis Van Wijnsberghe en waarvan de mooie schuur onveranderd is gebleven. Ook de indeling van deze schuur bleef ongerept, met uitzondering van de aangebouwde varkensstallen. Toen het houtwerk enkele jaren geleden werd hersteld, heeft men — naar het zeggen van de eigenaars — het ingegrifte jaartal «1720» ontdekt.

De hoevewoning in de Oude Boekhoutestraat, nummer 15, vervangt een oudere (van ± 1680), die merkelijk kleiner was. Deze laatste bezat twee schoorstenen waarvan de schouwmantels bekleed waren met oude, Delftse tegeltjes, veelal voorzien van bloemen motieven; dit alles is, jammer genoeg, sinds een paar jaren verdwenen.

In de zijgevel van de huidige woning tekent zich nog duidelijk de oorspronkelijke, kleinere zijgevel van het oude huis af, met de typische schichten in het metselwerk. De tegenwoordige hoevewoning dateert van 1840 en is zeer eenvoudig van konstruktie. In de zijgevel werden drie zware ankers aangebracht, om de overhellende muur voor verdere afwijking te behoeden. De vier mooie ramen vertonen een rijke roedenindeling.

Aan de oprit van de hofstede Oude Boekhoutestraat nr 17 bevindt zich een kleine wegkapel in pijlervorm. Witgekalkt, voorzien van een kleine, rechthoekige nis, een puntgeveltje en een mooi gesmeed ijzeren kruis, is dit sober kapelletje merkwaardig door zijn ouderdom: het dagtekent waarschijnlijk uit de 17e eeuw, wat een zeldzaamheid is in het Meetjesland (naar Dr. E. Dhanens).

Bassevelde telt nog verschillende door volkskunstenaars versierde rolluikkasten (zie de foto's). Het stijlvolle exemplaar Beekstraat 14 vertoont bladeren en, in het middenpaneel, menselijke trekken. Beekstraat 9 en Dorpstraat 23 bieden mooie schelpmotieven, terwijl de rolluikkast van het huis Dorpstraat 96 een eenvoudig bloemenmotief als versiering geeft.

Vier, vijf eeuwen geleden bestond te Bassevelde een genootschap van zwaardspelers.  De rekening van het Ambacht Boekhoute over het jaar 1517 vermeldt dat de zwaardspelers van Eeklo, Kaprijke en Wachtebeke naar Bassevelde kwamen, «te Vastenavonde, om jonsten ende ghenouchte te doen».  Zij ontvingen daarvoor gezamenlijk vanwege het magistraat van het ambacht een vergoeding van 14 pond 10 schellingen parisis.  De karnavalfeesten in de streek, b.v. die van Assenede, blijken dus wel onder een of andere vorm tot ver in het verleden terug te reiken !

41. Rolluikkast te Bassevelde, Beekstraat 9.
Foto R. Tondat.
42. Rolluikkast te Bassevelde, Beekstraat 14.
Foto R. Tondat.

Over de oorsprong van de Handbooggilde te Bassevelde is ons niets bekend. Ook dit genootschap is nochtans belangrijk geweest. «Den 2 September 1798 gaf het eene schieting, waarbij op den hoofdvogel eene zilveren «porte-carafe», ter waarde van 9 pond groote, en op de zijvogels 9 Fransche kronen te winnen waren. Heringericht den 26 Juni 1803, loofde het den 19 Mei 1805 20 Fransche kronen op den oppergaai uit, en den 8 September van het volgende jaar kondigde het eene «corinthekoek-vogelschieting» aan, waarop slechts schutters onder de 14 jaren werden uitgenoodigd. De uitgeloofde prijzen bestonden in drie groote corinthebrooden, 5.000 kleinere en een en zilveren handboog. De schutters eener zelfde gemeente of maatschappij, die op de slordigste en ongeschiktste manier opkwamen, zonder nogtans de goede zeden te kwetsen, ontvingen 100 koeken; de verstafgelegene ontvingen 200 en de talrijkste 250 koeken. De zilveren handboog was voor het plechtigst inkomen bestemd. Bovendien komt in het programma voor, dat elke gilde met slaande trom, vliegende vaandel en eenen «wijzen man», moest in den stoet verschijnen» (De Potter/Broeckaert, Bassevelde, blz. 32).

De meeste ingezetenen van Bassevelde, die zich eertijds met bijenkweek ophielden, maakten deel uit van de Sint-Ambrosiusgilde. Deze gaf haar jaarlijks teerfeest op 7 december, dus op Sint-Ambrosiusdag; na een plechtige kerkdienst, waaronder gepredikt werd, verenigden de leden zich aan de dis, voor een grote maaltijd. De SintAmbrosiusgilde, opgericht de 3 februari 1715, werd later versmolten met die van O.L.Vrouw.

Minstens van bij de aanvang van de 17e eeuw moet er ook te Bassevelde een Rederijkerskamer bestaan hebben.

(Wordt voortgezet)
ALFONS RYSERHOVE.
ROMANO TONDAT.

Het Klooster van Bassevelde
43. Het Klooster te Bassevelde, Asseneedsesteenweg, vóór 1910.
Prentkaart uit de verzameling van A. Verbeke, Gent.

Separator

Naar de top van deze blz.

Inhoudstafels
1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977
1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteland homepage
MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024