De nijverheid te Eeklo anno 1814

Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1985, 18de jaargang, nr. 1

DE NIJVERHEID TE EEKLO ANNO 1814

Over de pré-industriële periode is de laatste decennia reeds heel wat te doen geweest. Recente publicaties die de sociaal-economische geschiedenis in haar totaliteit behandelen hebben heel wat vroegere misvattingen tot hun ware proporties herleid. Regionaal bleven de correcties tot dusver achterwege, als gevolg van de geringe interesse bij de plaatselijke vorsers, in het bijzonder voor het eerste kwart van de 19de eeuw.

Ten onrechte nochtans, want naast de voordelen van een rijk archief en een vlotte toegankelijkheid tot de bronnen biedt de 19de eeuw, die niet voor niets de Eeuw van de Industriële Revolutie wordt genoemd, mogelijkheden bij de vleet om zich terdege in te verdiepen.

Oorzaak van de vele misvattingen lijkt ons de neiging om de technologische opmars vroeger te laten plaatsvinden dan deze zich in wezen bij ons voltrok. Door het niet in de juiste context plaatsen van een terminologie waarvan men zelf de exakte omvang niet kende, komt men tot gevolgtrekkingen die eerder aanleunden bij een begin 20ste eeuwse structuur. Een verkeerde interpretatie die helaas nog te veel voorkomt.

Ter illustratie nemen we het fenomeen fabriek.

Geruggesteund door de protectionistische maatregelen van het Franse en nadien Hollandse bewind rezen de fabrieken hier als paddestoelen uit de grond.

Wijlen L. Lampaert vermeldt in zijn Geschiedenis van Eeklo voor 1805 de oprichting van de fabriek van Pieter Goethals in de Prinsenhofstraat, waar dra 250 wevers werk vonden (1), een aantal, dat gelet de nog welig tierende huisnijverheid twijfels rechtvaardigde.

Tijdens de inventarisatie van het hedendaags archief (19de-20ste eeuw) werden we onlangs geconfronteerd met een
"staat van al de fabrieken welke in de stad Eecloo ,bestaan, met opgave van het getal werklieden in eider(!) fabriek werkende" die een andere dimensie aan de nijverheidsinstellingen gaf. Daaruit bleek dat op 24 december 1824 te Eeklo, — dat toen zowat 7500 zielen telde — niet minder dan 104 "fabrikanten" waren gevestigd die evenwel hooguit werk verschaften aan 181 werknemers. Gemiddeld minder dan twee arbeidskrachten per bedrijf dus.

Nijverheidstakken te Eeklo	aantal werkgevers	aantal werknemers
aardepotbakkers	1	6
ameldonkmakers 3 6	3	6
borstelmakers 1 1	1	1
goud- en zilversmeden 1 1	1	1
hoedenmakers 1 6	1	6
kaarsmakers 3 3	3	3
koperslagers 3 6	3	6
lederbewerkers 7 12	7	12
meubelmakers 1 3	1	3
slotmakers 2 2	2	2
tabak en snuif 5 8	5	8
textielnijverheid 66 116	66	116
uurwerkmakers 3 4	3	4
weefkammakers 3 3	3	3
zadelmakers 1 2	1	2
zeefdemakers 1 -	1	-
zeepzieders 2 2	2	2

Wanneer we zien dat Pieter Goethals, Lodewijk Jolie en Frans van Vlierberge met elk zes arbeiders in dienst de kroon spannen en dat 45% of 47 werkgevers slechts over een man beschikken, terwijl zeven "fabrikanten" hun zaak alleen runnen, staan we hier duidelijk voor zeer kleinschalige projecten, de naam "fabriek" in onze huidige context onwaardig.

Zeker wat de lijnwaadnijverheid betreft, waar de meeste eenmanszaken voorkwamen, zal niet veel meer dan een achterkamertje als "fabriek" hebben dienstgedaan.

Voor de heuse fabrieken zoals we ze ons voorstellen, gesteund op vage herinneringen uit onze kinderjaren, zouden we moeten wachten tot circa 1850.

"Fabrieks"-bestand te Eeklo op 14 december 1814 (2)

volgnr. origineel)	volgnr. alfabetisch	nijveraar	produktie-eenheid (3)	aantal werk- lieden in dienst
( 69)	1	Bassier Jooris	linnenweverij	1
( 43)	2	Bastien Francies	tabak en snuif	2
( 1)	3	Bauts Antone	coating, baei: vlamming, stoffe van wolle op garen	2 à 3
( 2)	4	Bauts Karel	idem	1
( 45)	5	Billiet Jacobus	schoenmaker en leerlooyer	1
( 57)	6	Burggrave Jan Baptiste	linnenweverij	1
( 29)	7	Castelain Josephus	borstelmaker en kamerbehanger	1
( 28)	8	Cornelis Jan Baptiste	meubelmaker	2 à 3
( 77)	9	De Doncker Jooris	linnenweverij	1
( 27)	10	De Groote Johan	slotmaker	2
( 42)	11	De Heuvel Francies	tabak en snuif	2
( 11)	12	De Keyser Antone	coating en vlemming	2
( 92)	13	De Muer Pieter	linnenweverij	2
( 49)	14	De Neve Augustin	weefkamen	alleen
( 41)	15	De Neve Ferdinand	tabak en snuif	2
( 37)	16	De Nys Jacobus	kaarsenmaker en tingieter	3
( 58)	17	De Pauw Bernard	linnenweverij	1
( 63)	18	De Pauw Martinus	idem	1
( 54)	19	De Poel Bernard	idem	1
( 21)	20	De Smet Antone	ameldonk	2
( 47)	21	De Vos Jan Frans	uurwerkmaker	alleen
( 20)	22	De Vos Lodewijk	ameldonk en blauwsel	2
( 6)	23	De Vos wed. Philippe	stoffe van wolle op garen, demet	2
( 60)	24	De Vreese Frans	linnenweverij	1
( 87)	25	De Vreese Jan Baptiste	idem	2
( 66)	26	De Zutter Pieter	idem	2
( 12)	27	Dhave Antone	siamoise	1
( 10)	28	Dhave Augustin	vlemming, demet	1
( 53)	29	Dhave Johan	linnenweverij	1
( 50)	30	Dhondt Bernard	idem	1
( 55)	31	Dhuyvetter Frans	idem	1
( 93)	32	Dhuyvetter Pieter	idem	1
( 64)	33	Dyserinck Pieter	linnenweverij	1
( 3)	34	Goethals Bernard	coating, baei, vlamming, stoffe van wolle op garen	5
( 4)	35	Goethals Lodewijk	coating, stoffe van wolle op garen	2
( 5)	36	Goethals Pieter	coating, wolle dekens en sayette	6
( 51)	37	Haegeman Pieter	linnenweverij	3
( 59)	38	Herst Joannes	idem	1
( 84)	39	Iket Pieter	idem	2
( 16)	40	Jolie Lodewijk	hoedenmaker	6
( 79)	41	Lammens Jan Frans	linnenweverij	1
( 73)	42	Lammens Pieter	idem	1
( 96)	43	Lampaert Frans	idem	2
( 72)	44	Landsheere Bernard	idem	2
( 22)	45	Lintelo Joseph	goud en zilversmid	1
( 88)	46	Lippens Judocus	linnenweverij	2
( 36)	47	Martin Eduard	zachte zeep	1
( 33)	48	Minne Nicodemus	uurwerksteller	3
( 40)	49	Misseghers Frans	tabak	1
( 31)	50	Nedermans Pieter	zeefdemaker	alleen
( 46)	51	Parton Johan	schoenmaker en leerlooyer	1
( 7)	52	Remery Pieter	stoffe van wolle op garen	1 à 2
( 71)	53	Reynaert Jan	linnenweverij	2
( 81)	54	Robert Antone	idem	2
( 67)	55	Robert Antone wed.	idem	1
( 62)	56	Robert Bernardus	idem	3
( 80)	57	Robert Guillemus	idem	1
( 61)	58	Robert Jan Francies	idem	1
( 68)	59	Robert Johan	idem	1
( 37bis)	60	Rommel Servaes	kaarsemaker	alleen
( 35)	61	Ryffranck Pieter Frans	zachte zeep	1
( 89)	62	Sierens Jan Baptiste	linnenweverij	2
( 70)	63	Slock Jan Frans	idem	1
( 86)	64	Staelens Antone	idem	1
( 74)	65	Standaert Andries	idem	1
( 85)	66	Steenbeke Pieter	idem	2
( 30)	67	Steyaert Jacobus	zadelmaker	2
( 99)	68	Teerlinck Frans	linnenweverij	1
( 94)	69	Teerlinck Pieter	linnenweverij	1
( 13)	70	Temmerman Karel	catoenette en demet, wassen kaarsen maker	5
( 14)	71	Temmerman Lodewijk	siamoise, catoenette	5
( 15)	72	Trion Karel	weefkammenmaker	3
( 38)	73	Valcke Francies	kaarsen maker	alleen
( 19)	74	Van Boven Antone	ameldonk	2
( 26)	75	Van den Berge Augustin	slotmaker	alleen
( 76)	76	Van den Bossche Frans	linnenweverij	2
( 25)	77	Van de Putte Boniface	Koperslager en stovenmaker	3
( 23)	78	Van de Putte Johan	idem	1
( 24)	79	Van de Putte Philippe	koperslager en zilversmid	2
( 98)	80	Van der Kelen Pieter	linnenweverij	1
(100)	81	Van de Walle Jacobus	idem	1
(l0l)	82	Van de Woestijne Frans	idem	1
( 44)	83	Van Gyseghem Lodewijk	pelderijbereider handschoenmaker en leerlooyer	2
( 97)	84	Van Hijfte Frans	linnenweverij	1
( 75)	85	Van Hijfte Jan	idem	2
( 17)	86	Van Hoorebeke Johan	leertouwer, huidvetter	2
( 32)	87	Van Overmeire Jan Bapt.	zakuurwerkmaker en kuischer en hersteller van de zelve	1
( 48)	88	Van Veerdegem Pieter	weefkamer	alleen
( 34)	89	Van Vlierberge Frans	aardenpotbakker	6
( 65)	90	Van Vooren Ferdinand	linnenweverij	1
( 78)	91	Van Waes Jan	idem	1
( 9)	92	V. Wassenhove Jan Bapt.	stoffe van wolle op garen	3
( 8)	93	Van Wassenhove Joseph	idem	5
( 18)	94	Veracx Jacobus	leertouwer, huidvetter	2
( 39)	95	Verhassett Bernard	tabak en snuit	1
( 90)	96	Verhassett Karel	linnenweverij	1
( 91)	97	Verhasselt Norbertus	idem	2
(102)	98	Vermast Antone	huidvetter en leertouwer	2
(103)	99	Vermast Bonaventure	idem	1
( 56)	100	Versuyt Jan Philippe	linnenweverij	1
( 95)	101	Vervinck Pieter	linnenweverij	1
( 52)	102	Welvaert Jan Baptiste	idem	1
( 83)	103	Wille Jan Baptiste	idem	2
( 82)	104	Wille Pieter	idem	2

Erik de Smet

__________________________
(1)	Lampaert, L.: De Geschiedenis van Eeklo, 1967-1973, p, 191.
(2)	SAE (M) ongeklasseerd dd, 14 dec, 1824, Staat voor al de fabrieken welke in de stad Eecloo bestaan, met opgave van het getal werklieden in ieder fabriek werkende. Opgemaakt ingevolge de missive van den h. Ed. heer Gouverneur der provincie Oost-Vlaanderen, de 27 November l.l. (1814).
(3)	coating: een nogal grove fabricatie van inlandse wol. baai: dik en grof wollen weefsel. vlamming; vlemming: een zachte warme wollen stoffe. sayette: getwijnd wollen garen. demet: eenkleurig glanzend weefsel waarin figuren geweven zijn. siamoise: stof uit zijde en katoen. catoenette: katoenen weefsel.

Separator

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977
1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking : 21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024