Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1977, 10de jaargang, nr. 1

MERKWAARDIGHEDEN OVER
WAARSCHOOT (9)

NAEMLYSTE DER HEREN PASTORS VAN WAERSCHOOT
(vervolg)

18. JOANNES VAN DEN BOSSCHE (werd) t' Overmeire geboren.  Zynde reeds 3 jaeren te Canegem pastor geweest, verliet (hij) hetselve en quam pastor te worden te Waerschoot.  Hy ontfing op den 13 mey 1686 den biscop van Ghend, Albertus grave van Hornes, vergeseld door den choordeken van st. Baefs, N. van Ranst, en den cannonick Wethger, gevolgt door Franciscus De Keyser, landdeken en pastor van Somergem, visiterende de kerke en wydende ten selven daegen de autaeren van den h. Gislenus en van O.L. Vrouw, in welke autaeren wierden gestelt de reliquien van de hh. Justinus en Desiderius.

Syne hoogw. maekte eenige swaerigheyd nopens het Broederschap van den Scapulier van O.L. Vrouw, vermits (de) stuckx der oprigtinge ontbreken.

Woning Marc Steenbeke, Weststraat 60, Waarschoot
Woning Marc Steenbeke, Weststraat 60, te Waarschoot.
Foto Georges De Maertelaere.

Ten welken eynde men uytriep Carel Pauwels en Pieter Claes, twee ouderlingen en altyd insetenen van Waerschoot, die met het onderteekenen van hunnen naem verclaerden goede memorie te hebben dat de Lieve Vrouwen Broeders van Ghend het voorseyd broederschap ontrent de 35 jaeren te vooren, te weten in 1653 - hadden ingebragt, uytwysens eenen brief van pater Timotheus, carmeliet, versekerende des selfs bestendigheyd, te weten van den provinciael.  Desen (brief) berust in de archiven, date 1673.

In 1710 is alhier overleden onsen Hr pastor Joannes van den Bossche.  De onheylen van den oorlog veroorsaekten groote ongemakken aen onsen hr pastor; daerby gevoegt eenige sonderlinge persoonen die hem ontrusteden, gelyk het blykt uyt een treck, die den onderpastor Hyacynthus de la Rue aen een en amptman speelde...

Het leger der franschen (in) 1708 tot Lovendegem liggende, veroorsaekte veele onheylen en lastigheden der soldaeten.  Alhoewel er eenige patroillen niet verder mogten gaen als tot aen de linie in de Kerkstraete, met een wacht bewaert, soo liet men daerom niet overvallen te plegen.  Het was den generael La Motte die met syn leger lag tot Lovendegem, bestaende uyt 8000 mannen, alwaer op den 11 july 1708 den hertog van Bourgonden, - zynde dien dag door prins Eugenius van Savoignen tot Heyne teenemael geslaegen - met den overschot van syn leger, met de generaels Vendome en Berwick, van Audenaerde aenquam.  Tegen de winter verdeelde La Motte syne ruyters van Ghent tot Brugge voor de winterquartieren.

Op den 20 novembre 1710 is na een siekte overleden den seer eerw. heer Joannes van den Bossche, pastor van Waerschoot (sedert) 25 jaeren; syn asschen verwagtende de verrysenis rust(en) in den choor van O.L. Vrouw, waerop hy uytgedruckt (heeft) synen iver in het woord; daerop staende "Laboravi", ps. 6 & 7 - "Ik heb gearbeyd".

Hy had voor goeden vrind gehad dhr. en Mr. Joannes Frans Kerremans S.T.L. gebortig van Brussel, pastor van Eecloo ten tyde van 37 jaeren, deken 27 jaeren, die nademael (in) 1714 canonning van st Baefs, is gestorven den 13 augustus 1729, oud 80 jaeren.

In 1695 wierd Matheus de Cauwer S.T.L. passtor van Somergem. 

Deur en deuromlijsting van het huis van Marc Steenbeke
Deur en deuromlijsting van het woonhuis Marc Steenbeke te Waarschoot (zie pag. 25).
Foto Georges De Maertelaere.

19. IGNATIUS VERCAUTEREN (was) gebortig van Wyngene, eerst onderpastor van Ruslede en nademael van Thielt, werd pastor van Waerschoot in 1710.  Vindende alhier: onderpastor: Joannes de Neef; baillieu: Gerardus Hoorbeek, woonende nevens de pastorye; greffier: Gerardus Mherhagen, woonende nevens het kerkhof, behoudens een tusschenstaende huys, nu bewoont door de weduwe Bouckaert, alsdan bewoont door den borger Waesberge.  Den staet der sielen die hy pastor in zyn aenkomste maekte, beliep tot 1700 communicanten.

Hy verloor den 4 octobre 1712 syne suster die met hem woonde, juffrouw Marie Vercauteren, weduwe van Sieur Pieter van Belleghem, en (zij) ligt onder een sark in de kerk begraeven.

In 1717 heeft hy gesorgt dat den middenboog wierd beslaegen met berdelen (= hout), verbeeldende eenen blaffon.  Hy maekte de witte, als de beste cleederen der kerke, costende 300 guldens.  (Hy) deede in 1721 d'orgel, onbespeelbaer synde, in goeden staet stellen, schoon hy kleyn en gering was.  (Hij deed) ook de klokken gieten.

Hy heeft den 11 mey 1730 geleyd den eersten steen, ten bywezen van den baillieu Francies van Waesberge, tot het maeken van den nieuwen zychoor van den H. Ghislenus, denwelken wierd uytgelengd van aen het steentjen tot het eynde, gelyk hy sig alsnu bevind, en daeraen gestelt een nieuw sacristeyn.  Deese vergrooting heeft bedraegen 700 ponden groot en tot deese bekost(ig)inge is gedaen eene collecte, uytbrengende 200 ponden courant.  Het overige is betaelt uyt de vercogte renten aen de kerke competeerende, gelyk het blykt uyt de renteboeken der kerke, die nu niet meer gelden.  Deese betaelinge (werd gedaan) ter ontlastinge der thiendeheffers - wiens last (= plicht) het was deese te ondergaen, in cas van noodsaekelykheyd - soo dat de prochiaenen niet moesten syn belast geworden, noch de kerke berooft van haer incomen (= haar renten).  Welke saeke hen (= de parochianen) moest bekend syn geweest.

Ten jaere 1731 wierd gestelt de singbank in den choor en in 1732 wierd gestelt eene nieuwe communiebank, synde gemaekt door MARTEN PULLINCKX, woonende tot Brugge, aenbesteet tot één ducaet den voet.

Den troon van O.L. Vrouw is gemaekt, ook dese van Gislenus, van Broeder Bernardus uyt het Clooster van Waerschoot, schreynwerker. 

Tweewoonst van Petrus Mortier, Dam 4-6, Waarschoot
Mooie tweewoonst van Petrus Mortier, Dam 4-6 te Waarschoot.
Foto Georges De Maertelaere.

Desen onsen pastor (Vercauteren) heeft sonderlinge synen iver en voorsigtigheyd gethoont ten jaere 1754, wanneer alle goederen in dooden hand moesten geamortiseert worden, om welkers oncosten te vermyden de andere mederegeerders aenhielden om deselve te vercoopen.  Maer den vooruytsienden pastor wierd wel gewaer dat er een groot deel der penningen souden hebben gesmolten in de handen der coopers en dat het overig(e), by verloop van tyd, soude in onvoordeelige saeken bywylen besteed worden.  Waerom hy liever had de lasten der amortisatie te draegen, dan de vercoopinge te gedoogen en (dit) is aldus bovenmaete voordeelig geworden aen den staet der kerke en armen.

Alhoewel hy, uyt enkele bermhertigheyd, heeft gedoogt aen de aerme lieden, dat sy sig een wooningsken bouwden op een stuck lands, competeerende den Armdisch.  Alwaer deselve (huisjes) soo seer zyn vermenigvuldigt, dat het getal der arme lieden uyt dese gemakkelykheyd is merckelyk aengegroeyt.  Soo dat de inwoonders van die soogeseyde Apostelhuysen den disch door dese gelegentheyd merckelyk beswaerden.

In 1729 stierf Mathias de Cauwer, pastor van Somergem, S.T.L., (aldaar pastoor) ten tyde van 36 jaeren en synen neef, Petrus de Cauwer, pastor te Ronsele is hem opgevolgt.  Sy waeren beede van St Nicolaus, Lande van Waes, en (de nieuwe pastoor) wierd in possessie gestelt door den eerw. heer M. Dallecour, pastor van Lovendegem en landdeken.

Pastor Ignatius Vercauteren is in den ouderdom van 81 jaeren, op den 12 january 1756, sonder voorgaende siekte, speelende met de caerte met pater Gillis, recollet van het convent van Eecloo, die was komen de prochie bewaeken in d'afwesentheyd van den h. onderpastor Albertus Ost, synde gegaen na(er) Ghend, in de tegenwoordigheyd van Anastasius Bouckaert, coster, gestorven op den trap van syne voutecamer, meynende te gaen in synen kelder.  Dog is nog versterkt (geworden) met het lae(t)ste Oliesel, door den geseyden pater.

Desen man, na 46 jaeren deese prochie bedient te hebben, is na(er) een beter leven overgegaen.  Hy had reeds om syne swakheyd sedert veel tyd den predikstoel niet beklommen, maer het volk onderrigt sittende in eenen stoel aen het steentjen.

Hy was lang van taille en belemmert door een stompelvoet, waerom hy veel en seer wel te peirde reede. Welk peird, hebbende eene brugge t' eynden synen hof, hy des somers op den meirsch daeragter liggende liet weyden.

Het capittel van Doornyk heeft hem dikwijls aengeboden syn huys te ermaeken, maer (hy) vergenoegde sig met het aenstellen van eene camer, sig ontschuldigende van dien last om synen ouderdom.

Hy heeft aen den armdisch agtergelaeten eene ryke fundatie en aen het pastoreel huys gevoegt den boomgaert liggende nevens den hof, die by coope syn eygendom was geworden; dog hierover den pastor belast met een eeuwig jaergetyde, zynde den last van 14 schellingen s' jaers.

Deesen waerdigen herder is begraeven den 14 january 1756 door den landdeken Egidius Caese, pastor van Sleydinge.  De openstaende pastorye werd bediend door den onderpastor Ost, aen wien tot bystand wierd gegeven Petrus Vercauteren, priester uyt het seminarie, gebortig van Lokeren.  Dewelken werd nademael onderpastor tot Baseele en voorts pastor van Wortegem 11 jaeren en 25 jaeren tot Seveneeken.  (Hij) stierf den 18 maerte 1797, in den ouderdom van 74 jaeren.

Jacobus van Coppenholle, gebortig van Assenede, S.T.L., wierd Pastor van Merendree in 1751 en stierf (op) 15 february 1772 en werd opgevolgt door dhr. Sweerts.

20. SERVATIUS DE CLEENE (werd) geboren tot Waesmunster (in) 1720.  Eerst onderpastor tot Lovendegem en nademael subregent van het seminarie van Ghend, onder de president De Backer.  Hy wierd in maerte 1756 pastor van Waerschoot.  Hy was groot van taille en dick van lighaem (en) was al soo groot in talenten en vol van zeegdelyke deugden.

Zyn eerste sorge was te aerbeyden aen het huys Godts, wiens iver hem verslonde.  Ten dien eynde nam hy het begin met den blaffon te doen leggen van de dry beuken der kerke, tot aen den predikstoel, met insigt van hetselve te voltrekken, soo het overige(e) der kerke (het) alsdan hadde gedoogt.

Hy deed insgelykx maeken de beste ornamenten en (het) antependium.  In plaetse van den versleten orgel heeft hy een nieuwe doen stellen.

Hy kreeg ten jaere 1760 synen broeder tot onderpastor, genaemt Joannes de Cleene, die was een seldsaeme inborst (= een eigenaardig karakter).  Aen weynig persoonen was hy aengenaem, waerom hy niet lang verbleef op de plaetsen waer hy van syn Hoogweerdigheyd wierd gesonden.  En vermits den pastor van Waerschoot de swackheyd van synen broeder by syne hoogw. hadde verschoont, wierd hem denselven gegeven.

Deesen onsen pastor (de Cleene), na met soo veel vrugt als welsprekendheyd ten tyde van 6 jaeren aen syne prochiaenen het brood van het woord Godts te hebben gebroken, is na eene siekte op den 23 novembre 1762 in den ouderdom van 42 jaer, tot smerte van alle de prochiaenen, van wie hy niet min geloft als gevreest was, na(er) de eeuwigheyd vertrokken.  De overtollige vettigheyd heeft syne daegen verkort.

Hy had veel genegentheyd voor syne schaepen en was den eersten die 't regt der borse (= studiebeurs) van den canoning DE VOS tweeden van Loven, die hy voor sekere soorte van vrinden had agtergelaeten, stervende tot Ronse, - heeft aen het ligt gebragt.  Waervan er eenige der vrinden reeds hadden berooft geweest.

Hy wierd ter aerde bestelt door den H. Landdeken Aegidius Caese, pastor van Sleydinge, door den pastor van Somergem Aegidius De Graeve, primus van Loven, gebortig van St Nicolaus, landt van Waes, geweest synde sonderlinge vrinden (= bijzondere vrienden), en meer andere, als den pastor van Ronsele, dhr. en meester N. Bogaert.

Aegidius de Graeve was in 1759 opgevolgt Petrus de Cauwer, alsdan overleden tot Somergem.

21. FRANCISCUS AMBROSIUS VERSTERREN, gebortig van Lokeren, te vooren onderpastor van Bassevelde, alwaer hy seer aengenaem had geweest, (werd) Pastor te Waerschoot in 1762.

Desen man, alhoewel kleyn van postuur, was groot van iver en van welsprekendheyd.  (Hy) predikte bovenmaete wel en deede in den vasten de meditatien (= passiesermoenen).  Hy was onvermoeyelyk in den bigtstoel, vreedsaemig van gemoed en altyd in goede eendragt met synen onderpastor.  Hy had grooten iver voor de kerke.  Hy heeft aen den hoogen autaer de cieraeden der zydvleugels doen stellen en daerboven de borstbeelden van den H. Gislenus en van Joannes Nepomucenus, gesneden door den beeldhouwer NYS van Themsche, zynde het houtwerk (geleverd) door Augustinus Goossens.

Ook heeft hy eenige cieraeden gevoegt aen den hemel van den predikstoel (en) heeft het Beenderhuys doen ermaeken.

Insgelykx heeft hy ingebracht het singen der eerste vesperen op de avond van den H. Gislenus en het sitten van 8 daegen biegte tot vermeerderinge der devotie, gelyk het waerelyk is geschied.

Na allen desen iver, ghetoont tot den jaere 1773, is hy door het overlyden van den pastor van Bassevelde, R.D. van den Weerden, te raede geworden de prochie van Waerschoot te verlaeten en te vraegen de openstaende pastorye van Bassevelde - gedenkende de liefde die hy, aldaer onderpastor zynde, had genoten, - welke hy van syne Hoogweerdigheyd Gerardus van Eersel, biscop van Ghend, heeft vercregen.  Na welke hy in septembre 1773 is vertrokken (naar Bassevelde), na 11 jaeren te syn geweest pastor van Waerschoot.

Hy is tot Bassevelde overleden (in) 1782 tot het leetweesen syner gemeente, oud in de sestig jaeren.

22. PAULUS PAUWELS (was) gebortig van St Gillis, lande van Waes, 1727.  Na 18 jaeren te hebben geweest onderpastor tot Thielt en in verscheyde(ne) reysen te hebben genommeert geweest tot de pastoryen - soo degonne van Bornhem als die van Ste Michiels binnen Ghend - wierd hy pastor van Waerschoot ten jaere 1773, oud 46 jaeren, in de maend septembre den 18en dag.  Hy deed syn plegtiglyke intrede op den 6 octobre 1773, wordende uytgehaeld uyt de stede van Thielt, alwaer men met volle monden agter 20 jaeren heeft van onsen pastor gesproken met de loffelykste uytdrukkingen van denselven, ik seg ingehaelt door Sieur Frans van Waesberge, baillieu, Joannes Bapt(ist)e Maenhout, borgmeester, Domien Bral, Judocus De Sutter en meer andere.  (Dit gebeurde) met alle slag van vreugdeteekenen en des avonds verligtinge en vuurwerken, gevende tot vergelding eene somme aen den armendisch, om de behoeftige litmaeten van Christus Jesus behulpsaemig te wesen; in plaetse van eenige vreese te loopen van eenige onnoodige of gevaerelyke vergeetinge.

Het is van alsdan dat hy met eene herderlyke sorge, alhoewel teer van lighaem en slap van gesontheyd, heeft beginnen te waeken over syne aenbevolen schaepen.

Hy was een vreedsaem, goedaerdig en klugtig inborst, sig onthoudende van alle passies, des morgens en des avonds van eender gelaet; staetig en te saemen vrindelyk aen syne prochiaenen, visiterende seer treffelyk syne sieke en weynig de gesonde, dan in en op de vereyste tyden.  Hy was matig in alle syn doen en laeten, voorsigtig in alle geselschappen, selfs van syne confraters; genegen voor den armen, gestadig in syn huys, buyten syne functien; weynig afwesig buyten syne prochie.  (Hij was) overeenkomig met de mederegeerders van de kerk, in al wat syn gewisse vermogt; onbemoeyt met de staetssaeken, lettende op de syne; maekende geen onderscheyd der persoonen, elk nogtans naer staet en weirdigheyd voldoende.  (Hij was) liefdadig en gunstig aen syn onderpastors die sig van hun devoiren quitteden (= hun verplichtingen kweten), met wie hy geestig, versettelyk, onbaetsugtig, genegen - in één woord: vaderlyk - handelde, soo sy wilden syn redelyke kinderen.  Hy kende geen streelen.

Hek in smeedijzer bij René Verstraete, Hoge Voorde 1, Waarschoot
Stijlvol hek in smeedijzer, bij René Verstraete, Hoge Voorde 1, te Waarschoot.
Foto Georges De Maertelaere.

Hy haetede (= haatte) de ondeugd en in een priester al wat syne weirdigheyd conde vernederen.  Hy was gedient met den vrede en minde een geestige, maer op de deugd gegronde inborst.  Hy ontving zyn vrinden gulhertig en alle zeedige geestelyke(n).  Hy had lief syne domestiquen, sonder iet van syn gesag af te staen.  Hy was gedienstig voor syne prochiaenen.

En wat syne pastoreele functien betreft, deede hy met eenen onvermoeyelyken iver, leerende altyd de eerste communicanten, predikende met leersaemheyd en welsprekendheyd alle sondagen, soo hy door siekte niet was belet.  Sittende sonder ophouden in den bigtstoel alle saterdagen, tweemael des sondags en heyligdags, twee octaven door het jaer: van de gedurige aenbiddinge en eene van den H. Gislenus. Droeg den swaersten last in den paestyd, jae, tot 13 hondert (parochianen/biechtelingen) voor syn deel.

Hy was op syn functie altyd vóór den gestelden tyd; synen iver voor de kerke sal uyt syne werken welhaest blyken.

Men moet niet verwondert syn dat men van desen pastor soo veel meldt en min van de andere; de reden is, dat den schryver de voorgaende niet anders heeft gekend als by overleveringe en geschriften en dat hy den laetstgenoemden seer wel heeft gekent en ses jaeren met hem heeft gewoont; in syne hoedanigheyd van pastor hem met die gaven heeft bevonden en altyd gesien en niet kan nalaeten, ten gunste van deugd en regtveirdigheyd, eene getuygenis te geven die niet is opgeheldert (= opgesmukt), maer die waeragtig en onbetwistbaer is.

Syne sonderlinge vrinden buyten syn prochie en syne onderpastors, waren dheeren Jacobus Abbate, pastor van Lovendegem en deecken van het district, dhr Judocus de Wulf, pastor van Sleydinge, met hunne respectieve heeren (=onderpastoors), met wie zy maetiglyk converseerden.

Synen staet van sielen in syne aenkomst beliep méér dan 4000 en van communicanten 3000.

Ten tyde van den opstelder, (in) 1794, waren er reeds 4100 communicanten (= paasplichtigen).

De last der prochie, in syn aenkomst te swaer voor twee bedienaers, wierd hy dus te raede (gegeven) van eenen 2den onderpastor te versoeken.

Dus hebben de wethouders met den baillieu Franciscus van Waesberge en dhr. greffier Martinus Wttenhove aen syne Hoogw. Gerardus van Eersel (= de Gentse bisschop) een versoekschrift vertoont tot het verkrygen van eenen tweeden onderpastor - het derde jaer des pastors bedieninge, synde 1776 - die hun werd toegestaen, mits sorgende voor de competentie.  Die zy vraegden van het Capittel van Doornyk, moetende daerin gelden tot één vierde paert den pastor van Somergem, zynde alsdan dhr. Jacobus Vergauwen, gebortig van St Nicolaus, Lande van Waes, welke competentie zy hebben toegestaen.

Wordende gereguleert te weten: de regten van den hoogsten dienst wierden voor de onderpastors gelyk gestelt, gewordende aen den tweeden als den eersten gewoon was betaelt te worden.  Maer die der middelbaere wierden verdeylt, soodat hy maer de helft had van syne gewoonelyke regten, de helft syner lasten ook diesaengaende vermindert synde, mits elk by beurte de gelesen misse uytoefende.  De vroegmis van den 2den onderpastor gebeurde in het begin op een onbepaelde uur, maer de wethouders hebben van syne Hoogw. versogt van eene uur na de eerste vroegmisse te geschieden.  Hetwelk door hem aen de onderpastors is bevolen, mits nu in d'een, nu in d'ander bywylen cathekeserende, opdat zy in d'onsekerheyd de onderwysingen niet souden des sondags ontvlugten.

Seffens werden er in de kerke twee nieuwe bigtstoelen gestelt, voor den hr pastor en eersten onderpastor.  Kostende 70 ponden gr.

Wordende dengeenen van den pastor geschikt voor den stationaris.  In 1779 heerschte hier eene besmettelyke siekte, die elken dag 4 à 5 dooden veroorsaekte en duurde tot het eynd van april.

De beregtingen waeren soo menigvuldig dat de menschen van vreese en droefheyd traenen storteden als het lighaem des Heeren wierd na(ar) de sieke(n) gedraegen. 

Jae, selfs den onderpastor Livinus de Reu is op den 22 april aen deselve (ziekte) gestorven, ten huyze van den pastor.

Ten jaere 1780 heeft dhr pastor - siende d'onbequamigheyd van het pastoreel huys, waeraen sedert het jaer 1684 weynig verandering was geschied - aen de thiendeheffers versogt een nieuwe wooninge.  Die hem is toegestaen, met voorwaerden te weten: dat de hr pastor sal genieten 2800 guldens ingevolge het overgelevert plan en hebben (zal) het oud huys t'synen voordeele.  Dit huys was met een salette en spreekkaemer ter straetewaerts, eene keuken en voutekaemer, met aen dese een aftrek hofwaerts, zynde van één étage met twee solderkamerkens in de gevel voor de onderpastor, staende ontrent 40 voeten agterwaerts als het nieuw gebouw (en) hebbende van vooren eenen bloemhof.

Het plan, gemaekt door den bouwmeester Hebbinghausen van Waesmunster, aenveird zynde en mits de 2800 guldens en het oud huys alles zynde ten laste van den pastor, wierd opgehangen en aenveird hetselve uyt te werken door I. van Hecke, baes-metser tot Somergem.

De afbrekinge begon den 3 mey 1780.  Nemende de pastor en de onderpastors hun verblyf in eenige kaemers nevens de pastorye, in het huys van baes Hoorebeeke, tot hetselve was voltrokken.  Hetgeen nu 40 voeten voorwaerts staende, tot Alderheyligen volmaekt was.  't Welke den hr pastor ter oorsaeke van eene swaere siekte, om syn gesontheyds wille, niet is gaen bewoonen vóór mey 1781; wanneer hy nog nieuwe moeylykheden onderging tot het (ver)krygen der geseyde 2800 guldens, mits het eerst door eenen bouwmeester van Doornyk moest oversien worden, of het plan was uytgevrogt en de materiaelen na(ar) evenredigheyd, hetgeen in order is bevonden; en geen wonder: mits den hr pastor - boven de 2800 guldens en het huys daerin nog heeft verbouwt ontrent 1000 guldens (van zijn eigen middelen) !

Wanneer in 1784 door Josephus II was verboden van in geen kerken meer te begraeven, is den hr pastor gaen dunken tot het vermeerderen der kerke, het wegnemen der binnen staende mueren en het leggen van den vloer.  Het is aen te merken dat binnen de kerke geen pilaeren stonden, dan enkelyk twee, de grootste staende aen het steentje, gesteld door pastor Vercauteren.

In de neerkerke waeren niet dan zeer enge boogmueren, die beletten het sigt van den eenen gang naer den anderen en het scheen dat (deze) de zymueren der eerste kerke hadden geweest, die eenigszins waeren uytgekapt om eenige gemeenschap met de zygangen - die er by tyde zyn aengebouwt - te connen nemen; te meer dat er selfs kleyne vensterkens in waeren, gelyk er van oude tyden wel in de kerkmueren nog worden gesien.  Deese zyn ten koste der prochiaenen uytgenomen en daer syn pilaeren gestelt, alhoewel dit maer is geschied als de vergrootinge reeds gedaen was, ten jaere 1786; om welke vergrootinge te vercrygen (nog) groote moeylykheden met de thiendeheffers moesten ondergaen worden.

De brug te Beke vóór 1930
Aan de brug te Beke vóór 1930.
Prentkaart uit de verzameling van R. Dauw, Gent.
Afstempeling 1 februari 1930.

Dog eyndelinge is hetselve (werk) gedaen geworden door eenen bouwmeester van Doornyk, in welk werk beter de spaersaemheyd der thiendeheffers als den iver tot Godts huys en de glorie van syne H. wooninge te sien is.  Hetgeene David nogthans had begrepen toen hy sprekende van het bouwen van de tempel - seyde dat niet voor eenen mensch, maer voor den Heere eene wooninge bereyd wierde !  Nogtans hebben de thiendeheffers een deel in 't leggen van den vloer gegeven en ook in het verleegen tot dry voeten van het kerkhof en het stellen der staeken en barren (met) welke de verleeginge is geschied, alsmede eenige verminderinge met consent van Ferdinandus-Marie, biscop van Ghend, ter rescriptie van de landdeken Abbate, mits versaemelende de beenderen der overledenen op gewyde aerde.  Voorts zynde geoorloft de aerde te vervoeren daer het hun goeddocht, die in de leege straeten is geleyd en in een gragt liggende regtover het kerkhof, waerop heden staen de huysen competerende de weduwe Doorslaer - juist over de lykdeure - wordende hierdoor de plaets merkelyk aensienlyker.

Wie sal de ongemakken (begonst van den jaere 1784 door geduerige ordonnantiën van Josephus II) vertellen, dewelke den geestelyken staet verdrukten tot de jaeren 1790, wanneer de troebels van de Nederlanden algemeen werden&bnsp;!

Hy (= Pastoor Pauwels) liet synen iver voor het vaderland, sonder aen het gesag van den monarch te willen iets (onttrekken), genoegsaem blyken; geduerende de verdediging der geregtigheden in de Nederlanden toonde hy voor deselve veel iver, sonder overtolligheyd.

Kalvarieberg bij de kerk te Waarschoot
De Kalvarieberg bij de kerk te Waarschoot.
Prentkaart uit de verzameling van R. Dauw, Gent.

Nota's:

1. in 1784 stierf op 15 febr. Jacobus Sweerts, pastor van Merendree;
 
2. in 1788 (is) te Somergem overleden Jacobus Vergauwen, eerst 20 jaer pastor te Knesselaere en 20 jaeren te Somergem.  Zyn opvolger werd I. Saey, geboren te Seveneeken, secretaris van den biscop.

(N.B.: Hier vergist de auteur zich: Jacobus Vergauwen werd pas in het voorjaar 1767 pastoor te Knesselare en nauwelijks zes maand later reeds overgeplaatst naar Zomergem. - A.R.).

De vrywilligers quamen (in 1790) om de gelegentheyd der plaetse, wel op syn boomgaert de manoevers oefenen, sonder sig dit aen te trekken (t.t.z. in de boomgaard van Pastoor Pauwels).

Hy ontfing den generael van de Nederlandsche armee VAN DER MEERSCH, gebortig van Meenen, (in zijn pastorie).  Hy vergeselscheepte de prochiaenen na(er) Ghend, wanneer den eedt aen de Staeten wierd opgeleyd en wanneer de vrywillige(rs) optrokken, den 12 (25 ?) 9bre, gaf hy hun veel moed.

Maer hy vond sig teenemael verslaegen op een valsch gerugt, dat deselve vrywilligers van Waerschoot alle waeren in de stryd gebleven, van welk gerugt geen schyn van waerheyd was, wyl (zij) tot aen den lesten man syn teruggekeert en geenen minsten stryd hadden moeten uytstaen.  Te dier gelegentheyd zyn er verscheydene ongemakken den heer pastor overkomen.  (In het capittel van de voorvallen tot Waerschoot breeder te vertellen).

De saken van het Nederland nu (met Leopoldus, roomsch keyser geworden, door de dood van Josephus II) beëffend zynde, keerde elk weeder tot zyne voorgaende plichten.

By het Broederschap van de Gedurige Aenbidding - hetgeen algemeen door de diocesie was ingesteld in 1782 - is hier een sonderling (= apart, afzonderlijk) ingesteld van het H. Sacrament den 15 aug. 1791, by consent van syn Hoogw. Ferdinandus-Maria, biscop van Ghend; aen welk Broederschap den heer pastor (Pauwels) vereerde een overschoonen standaert van blauwen damast.  Den proost daervan was den heer pastor, den hooftman den baillieu Temmerman, den deken Joannes-Baptiste Bouckaert, den besorger Judocus Borguillon.

In 1792 ontving hy met veel genegentheyd de gedeporteerde fransche priesters en aenveirdde eerst in wooning den heer Piers, gebortig van Rumenghem, die maer weynige weeken is verbleven.  Nademael Henricus Hourtau, pastor van Crevon in Normandiën, dry uuren van Roanen, den welken tot den 24 juny 1794 - wanneer hy met 13 andere priesters van Waerschoot is vertrokken - heeft de hospitaliteyd of herbergsaemheyd in alle liefde genoten.

Hy was ook liefdaedig aen de andere, welke woonden:
dhr. Luilliet, pastor in Picardiën, by Livinus Bernard;
en synen broeder, onderpastor, by N. Mattheus, coopman;
dhr. Laurent, onderpastor van O.L. Vrouw te Roanen, by Severinus Dyserinck;
dhr. Du Bois, onderpastor van de diocese van Roanen, by de weduwe Bekaert;
dhr. Pastor woonende by Joannes Baptiste De Backer, borgmeester en zoon van de laetstgenoemde weduwe;
dheeren Le Long en Houille woonende voor eenen tyd by den schoolmeester Catteeuw, vertrekkende den eersten na (er) de diocese van Mechelen, om dienst te doen op het Waelsch grondgebied, en den tweeden nemende syne wooning by Sieur Anastasius Bouckaert, vanwaer hy na eenige maenden is gaen woonen na(er) Eecloo; nadat sy gesamentlyk des nagts (op) 14 juny de Sassche vaert na(er) St Gillis, Vracene en Caloo en de Schelde syn overgestoken na (er) Holland.

(De) 23 april 1793 kwamen 1200 mannen hollandsche infanterie tot Waerschoot logieren, met alle oorlogs­behoeften.  Diergelyk getal na(er) Eecloo trokken, om na(er) Meenen te gaen camperen tegen den inval der franschen, wierd de pastorye beleyd met eenen major, eersten en tweeden capiteyn, vier en vyf knegten en soo veel peirden.  Welke officieren waeren van eene seer minsaeme conversatie en (die) niet meer dan éénen nagt verbleven.  Dit bragt sooveel schrick niet by als op den avond 28 maerte van Witten Donderdag, ten 10 uuren, wanneer de Fransche(n) - maekende hunne retraite onder den generael Dumourier - met een overgroot geweld poogden de poorten van de pastorye te forceeren. Hetgeene wierd verhindert door het naderen van eenige officieren, die hen deeden avancieren met het corps troepen, waerdoor de vreese der heeren van de pastorye verdween.  (Daarna) gebeurde de overige passage gheel den nagt in stilte.

Op den Goeden Vrydag, wanneer de Keyserlyken in Ghend quamen, hoorde men tot Waerschoot toe de triumphcloke (= triomfklok) luyden.

Den eersten paesdag, vóór, onder en na de vesperen, sag men niet(s) (anders) als vlugtende volk van de kanten van Brugge, die met voituren, waegens en karren met kinderen afquamen, (seggende) dat de boeren in opstand tegen de vertrekkende soldaeten waeren en dat de alarmklokke alomme klepte.  Waerdoor men voor een terugkomste verschrikt was, alhoewel sonder reden.  De gevlugte fransche priesters, de fransche troepen vertrokken synde, keerden weer tot hun hier voorgaende wooningen, in de weeke na paestyd en de Oosterryksche, Engelsehe, (H)essensche (en) Hannoversche troepen quamen binnen Ghend en den oorlog begon geweldig(er) als oyt.

Dog op den 13 en 14 septembre 1793, Hollandsche troepen het veld tot Meenen en Wervicq verlaetende, (syn hier voorby) gevlugt; ook op den dag van de kermis en jaermerkt.  En elck wierd met schrick overvallen, siende sooveel magt met al hun canons, monitie en bagage de vlugt neemen.  Men dachte op eene nieuwe invasie (van de Franschen).  Evenwel den oostenrykschen generael Baulieu de saeke hersteld hebbende, wierd elk gerust.

De winterquaertieren aenstaende zynde, wierd er niet veel meer gevogten, maer den veldtogt (in het voorjaar 1794) wierd vroeg geopend.  Dog men sag geduerende den winter de prochie belast met 800 Hanoversche trekpeirden en voerlie(de)n.

Ten jaere 1794 werd er door Pius den VI een jubilé gegeven aen de Nederlanden, die ten paestyde konde verdient worden.  Maer Godt niet versoent synde, zyn de fransche troepen op den saterdag van Beloken Paeschen ten getalle van 15.000 in Cortryck gevallen.  Het overtollig canonneeren van de legers van weerszyden maekte ons alle(n) verlegen en de fransche troepen naderden meer en meer.  (Toen) begonden veele voornaeme persoonen de vlugt te neemen.  Den hoogw. heer Breenaert, biscop van Brugge, quaem in de pastorye (van Waerschoot) - mits hy onpasselyk was - eenige uuren rusten en vertrok met syne bagage en secretaris Sellebroeder en camerling na(er) Loven.

Woonhuis Maurice Vols, Weststraat 32-30, Waarschoot
Woonhuis Maurice Vols, Weststraat 32-30, te Waarschoot.
Foto Georges De Maertelaere.

Den pastor van Waerschoot vertrok met syne twee onderpastors Van der Poorten en Amelot en (met) de dienstmaerte den 24 juny s'avonds (om) elf uuren, langs Terdonck, Winkel na(er) St Gillis (Waes); alwaer hy 14 daegen is verbleven, latende twee paters van Eecloo - Alexius Canyn en Coecilius van Dinkele - de prochie bewaeren.  Den 14 july quaem hy terug met dhr Amelot, wanneer hy syn geruymde meubelen allengskens begon weer te brengen.

De gepasseerde fransche troepen hadden geene schaede gedaen, dan alleenelyk eenen bal die door een afloopende fusiek door den blaffoen (= het plafond) was gejaegt en (boven) in de camer van dhr Amelot een stoel had doorvloogen.

Den 28 augusti (1794) wierd Waerschoot beleyd met eenen franschen officier, Opperman van 700 mannen, dat een seer eerlyk en gemakkelyk man was (en) die 5 daegen nadien vertrok met syn volk na(er) Lokeren, Daknam en Exarde.

Den rooden loop (alsdan) begonnen is (zich) te openbaeren; dog men kreeg na 5 daegen wederom een ander bataillon, niettegenstaende dat men gheele daegen moest beregten, sleepende deese siekte (binnen Waerschoot) 253 menschen na(er) het graf ten tyde van 8 weeken (dit is gemiddeld vijf overlijdens per dag).

- Desen vreedsaemen heer (Pastoor Pauwels), gedienstig en iverig, heeft ten jaere 1797 opgeschorst synen dienst, ter oorsaeke van een vereyschte declaratie aen het nieuw bestier, wanneer er geen godsdienst in de kerke meer verrigt wierd en aengesien er nademael gevraegt wierd eenen eed, soo is er van in de maend octobre 1797 geenen kerkdienst meer gedaen geworden.

Het volgende jaer wierden veel priesters opgeligt om den geweygerden eedt en op 8 7bre (= september) quam een gewaepende magt hem (=Pastoor Pauwels) opsoeken, des morgens om 5 uur; dog (hy) werd niet gevonden, vermits hy na(er) St Gillis was gewandelt.  Na veel doorsnuffelingen is dese magt met dhr Amelot vertrokken en met pater Alexius, recollet, woonende by Bernard Dobbelaere; welke (beide aangehoudenen) na(er) den Blauwen Leeuw te Ghend vervoert wierden.  Den Pastor wierd verwittigt en hield sig wel verdoken te Kemseke ten tyde van ontrent 3 jaeren en wanneer hy ten jaere 1801 (in maerte ?) weerkeerde, nam hy syne wooning by Jacobus Meeresoone in een enge kamer.  Van daer(uit) siende den dienst verrigten door pater Du Mortier, recollet, als pastor, en door dhr Thiebaut, beyde beëedigt, die de pastorye bewoonden en deselve (pas) hebben verlaeten met het publiceeren van het Concordaet, ten jaere 1802 in de maend van mey.  (H)erneemende syne bedieninge, trok hy in augusti in het (pastoreel) huys.

Hy bleef pastor alhoewel er veele veranderde in de nieuwe organisatie, jae, dat (zelfs) den prelaet van Drongen - Adriaenus de Koning - door 't overlyden van dhr Josephus Saey, wierd pastor te Somergem ! En hy (h)ernam syne bedieninge met nieuwen iver.

Geduerende syne regeeringe, na syne terugkomst, gebeurde in de kerke te Waerschoot veele veranderinge, voornaementlyk sedert het jaer 1809, te meerderen sig hiermede bemoeyende:
Den onderpastor Nieuwelaere, die gesorgt heeft dat de Antonius en Franciscusbeelden, die van de paters van Eecloo gecogt syn, gestelt wierden aen den pilaerboog van den hoogen choor; alsmede dat de ingangen van 't aengebouwen cruys gestopt wierden en twee andere ingangen nevens den toren wierden geopent, in der voegen gelyk die heden (nog) bevonden worden.

Ook wierd in elk van die soogeseyde capellen geplaetst eenen autaer en biegtstoel.  Welke autaeren syn aeneengevoegt van eenen van het oud Heylig Graf - dat stond beneden de kerk van Waerschoot, langst de noortsyde - en den anderen (afkomstig) van een uytgebroken autaerken der paters recolletten van Eecloo.

Zy werden opgeschildert door meester De Baets van Everghem, die ook de autaeren van O.L. Vrouwen St Gislenus vernieuwde.

Veele ornamenten, als het beste swaert (= zwart gewaad) en andere, zyn in het vervolg ingebragt.

Den oxael (= doksaal) die sedert veele jaeren onverciert gestaen had, is ten jaere 1812, nae Paeschen, geschildert.

Onder veele sorgen, wederwaerdigheden en door hooge jaeren afgemat, is den geseyden pastor (Pauwels) soo vervallen van kragten, dat hy van vóór den vasten van 1812 niet veel meer ter kerke kwam (en) waerin hy sedert Sinxen niet meer heeft misse geleesen.

Eenige teekenen van waetersugtigheyd wierden er bespeurt in een geduerig stervende lighaem.  Tot dat dien vreedsaemen man, nadat hy 39 jaeren de prochie van Waerschoot wyselyk, sorgvuldig en milddadig voor den armen had bedient, op den 4den dag van augusti 1812, des morgens om half vyf uuren, heeft afgeleyd al wat hy sterffelyk over had, in den ouderdom van 85 jaeren.

De Keere vóór 1914
Op de Keere vóór 1914.  Het huis op de hoek rechts is de herberg "Elk Weerd (sic !) Hem", bij Philemon De Vogelaere.  Links staat de herberg van Aloïs Verspreye, met het uithangbord "Bij den Fruitenier verkoopt men Bier".  Bemerk de wegwijzer " Gent - Gand 17 km ", verlicht met een petroollamp.
Foto uit de verzameling van R. Dauw.
Reproductie van een oude prentkaart.

Hy wierd den 6den der selve maend ten dry uuren naermiddag, wesende een donderdag, door den seer eerw. heer N. Fonteyne, pastor van Maldeghem en deken van het district van Eecloo begraeven; geassisteert door de seer eerw. Heeren Judocus de Wulf, pastor van Sleydinge en dhr G.F. Vergauwen, pastor van Oost-Eecloo, ten bywesen der eerw. hh. N. Geudens, pastor van Eecloo, N. Verbruggen, pastor van Bassevelde, N. de Keyser, pastor van Lovendegem, N. Bouckaert, pastor van Deurle, Pieter Perneel, pastor van Lembeke, Js Js van der Poorten, pastor van Somergem, N. Van Dooren, gewesen Gardiaen van Eecloo, N. Van de Poele, priester, alle in costume (= in ambtsgewaad).

De hh. onderpastors N. Boschman en Nieuwelaere, met den coadjutor dhr. De Rycke en de geestelyke coster dhr Lyfrancke (Ryffranck ?), gewesen moning (= monnik) en dhr De Smet volgden het lyk.  De gildebroeders der beregtinge gingen met hunne flambeeuwen vóór hetselve, met eenige arme kinderen met ligt.  Hy werd door deselve gildebroeders gedraegen, nevens gaende vier pastors en - na de vespers en omgang rond de kerk en het kerkhof - geleyd in een nieuw gemetst graf onder het beenderhuys, daer nu gebeurde het Lof.

Dynsdag den 25 augusti 1812 ten 9 uuren geschiedde de plegtige uytvaert door den eerw. heer Fonteyne, landdeken van Eecloo en pastor tot Maldeghem; den diaken van den eerw. heer Judocus De Wulf, pastor tot Sleydinge en den subdiaken den eerw. heer Vergauwen, pastor van Oost-Eecloo.

Den index wierd door alle de hh. pastors en onderpastors, ter uytvaert gevraegd, gesongen en op het vermaen van den ceremoniemeester song elken pastor eene lesse.

De lykoratie geschiedde door den geseyden landdeken.  Nae de verrigting van den dienst wierd in de pastorye aen de hh. confraters eene overheerlyke maeltyd gegeven.  Maer de bloedverwanten wierden in de herberge Verloock onthaelt.

Den volgenden donderdag en vrydag geschiedde de vercoopinge van syne huysgoederen.

De openstaende pastorye wierd bedient door dhr de Nieuwelaere, die met de maerten het pastoreel huys bewoonde.

Ondertusschen hoorde men van verscheyde(ne) heeren die dese bedieninge verlangden.  Onder andere den eerw. heer pastor van Ansegem, die nogtans van eenige hh. der vreemdsten wierd aengeboden aen den heer landdeken voornoemt, die hy hiervan verschoonde (?).  Eyndelinge is sy (= deze pastorele bediening) opgedraegen aen den seer eerw. heer:
 

23. PETRUS JOSEPHUS RESTELEU, gebortig van Geeraersbergen, die gepromoveert tot Loven, theologant te Mechelen, daerna wierd coadjutor tot Edegem en Smeerhebbe, by concours wierd binnen Mechelen pastor van O.L.Vrouwkerke (in) 1789, nademael pastor van Moorsele by Aelst.

Desen eerweirdigen man vol geest en gaven heeft van dese plaetse besitting genomen den 14 januarii 1813 en heeft kort daerna met sig genomen syne suster, Joff. de weduwe de Lasnoy (gewesen meyer van Opwyk, aldaer zyne geboorteplaets hebbende) met haer twee soontjens.

Desen seer eerw. heer was een berugten predikant, welsprekende en verlust(ig)ende in geselschap, sonder iets te verliesen van eene stigtendestaetigheyd.  Hy had een groot geheugen, waerdoor hy eene overvloedige kennis van alle slag van persoonen behield.

Ook is te zynen tyde gheel veele veranderinge (gedaan), soo in het pastoreel huys en hof, als in de kerke.  In de kerke is het sacristein verandert van ingang en twee vensters zyn daerin gestelt in 1816; een anderen trap (werd) gebragt aen den predikstoel en door andere verciersels de kerk verbetert.

(wordt voortgezet)

Separator

Merkwaardigheden over Waarschoot
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17

Naar de top van deze blz.

Inhoudstafels
1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977
1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteland homepage
MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024