Het Meetjesland in het noorden van Oost-Vlaanderen
Adegem, een Meetjeslands dorp
 
|
Uit een landkaart van 1973
Naam: de plaats is vermeld in de jaarboeken van de Sint-Pietersabdij (840) als Addingahim en Hattingem, wat betekent 'woonplaats van de lieden van Ado'.
Geschiedenis
Talrijke vindplaatsen uit de prehistorie bewijzen dat Adegem vroeg bewoond
was. Dankzij de luchtfotografie werden op 19 plaatsen niet minder dan 42
cirkelvormige structuren gelokaliseerd: grondsporen van grafheuvels uit de
Bronstijd. Het grootste aantal werd gevonden aan de Verbranden Bos, naast
deze op Kraaienakker, Vliegplein, Mollevijver, Blakkeveld, Staalijzer en
Molenstraat.
De Romeinse waterput, opgegraven op de wijk Staalijzer, wijst erop dat ook de
Romeinen de zandige hoogterug volgden; veel later vinden we hier ook de Antwerpse
heerweg, die van Eeklo over Raverschoot naar
Maldegem-centrum loopt, één van de oudste
verbindingswegen in de streek.
Raverschoot, op de grens van het Ambacht Maldegem
en de Keure van Eeklo, wordt in 1127 in het verslag
van Galbertus over de moord op Karel de Goede een 'bijna onoverwinnelijk en
ontoegankelijk' oppidum genoemd, een versterkte en bewoonde plaats dus. Op 11
maart 1127 werd 'Ravenschot' verbrand en vernield, omdat de bewoner Robert de Jonge,
zoon van de kastelein van Brugge, medeplichtig aan de moord op de graaf, er zich met
zijn handlangers verschanste. Dit bracht een gedeeltelijke ontvolking mee van
Raverschoot ten gunste van Eeklo.
Cirkelvormige sporen van de dubbele mote van de versterking Raverschoot
zijn vanuit de lucht te zien in de velden achter de vervallen hoeve, die een
restant is van het 'buitengoed' van ridder Stroo, een Eekloos burgemeester uit
de 19de eeuw.
De Keure van Eeklo en
Lembeke, in 1240 verleend door gravin Johanna,
dwong de heren van Maldegem tot afstand van
gronden over de zogenaamde Molengracht, een waterloopje dat verdween door het graven
van de Lieve. Hierdoor ontstonden langdurige betwistingen, zodat het plaatsen
van grenspalen tussen Ambacht en Keure geen overbodige luxe was. Dichtbij het
'Stadhuis van Raverschoot' is nog zo een grenspaal te zien.
Enkele kilometer naar het noorden lag de 'stede van Balgerhoucke'
(Balgerhoeke = balg + were + hoek, wat
wijst op een zakvormige afsluiting in het water).
Van Balgerhoeke liep een rechte dreef naar
de leengoederen Hof te Praat en Malecote, afhankelijk van de Burg van Brugge, die
mettertijd één geheel gingen vormen. Het belang van het hof van Malecote bij
de rijksweg N9 blijkt uit zijn bouwvallige toegangspoort en de sporen van vroegere
omwallingen. De grachten werden gespijsd door de Beke, die van het dorp
kwam.
Er waren nog meer belangrijke ontginningscentra in Adegem. Van het goed ter
Heyden, een leengoed van de Burg van Brugge, met eigen rechtspraak, is de laatste hoeve,
daterend uit de 18de eeuw, nu gesloopt. De hoeve Altena, bij Veldekensbrug,
eigendom van het Sint-Janshospitaal, was een centrum van ontginning in het moergebied
ten zuidwesten van Eeklo. Plassendale bestond
reeds in 1340, de naam kan verwijzen naar de veenplassen die ontstonden bij de
turfuitgraving.
Tot het einde van de 18de eeuw behoorde Adegem bij het Ambacht
Maldegem. Het had er twee afgevaardigden in
het College van Schepenen. Vanaf 1800 had Adegem zijn eigen bestuur; pas in 1864
kreeg het een eigen gemeentehuis, tegelijk schoolhuis.
Dankzij het proces door kanunnik Andries gewonnen tegen het Sint-Janshospitaal kon in
1874 een hospice gebouwd worden. Het werd toevertrouwd aan het bestuur van de
zusters van Maria en Jozef uit Geraardsbergen, die in Adegem in 1892 een klooster
bouwden.
Adegem is spreekwoordelijk bekend als 'Adegem buiten de wereld'. Aan de basis
hiervan ligt de legende (voor het eerst vermeld in 1858 door August Van Acker in
de Eecloonaar), als zou de pest die in 1349 heel Vlaanderen teisterde enkel
Adegem gespaard hebben. Buiten Adegem zag alles er zwart en verdord uit...
Adegem lag anders niet zo erg buiten de wereld. Er was de verbindingsweg van
Maldegem naar
Eeklo
over Raverschoot, en 'den breeden wech' van Maldegem
over Adegem naar Balgerhoeke en verder naar
Eeklo. De verste uithoeken van de
parochie lagen wel zes tot zeven kilometer van de kerk verwijderd. De notabelen
van Adegem hadden in 1781 wel moeite - allicht om de centen - om hun toestemming
te geven om de weg naar Eeklo te laten 'calseyden',
mits "sy hebben de boven ende nederlieve om alles naer brugghe en naer ghent te
vertransporteren". De 'kasseien' zijn er toch gekomen.
In december 1867 telde Adegem 3430 inwoners. Er was een stokerij, een
bierbrouwerij en drie windmolens. Adegem bleef lang zijn agrarisch karakter
behouden, hoewel de 'vooruitgang' ook hier hard toesloeg en er maar weinig mooie
boerderijen overblijven.
De ligging aan het Schipdonkkanaal maakte Adegem kwetsbaar in beide
wereldoorlogen. Balgerhoeke en Malecote
werden telkens hevig beschoten en beschadigd, tientallen Belgische soldaten sneuvelden
er. Het vliegveld in Adegem-Maldegem was in
1940-44 geregeld het doelwit van aanvallen.
Bezienswaardigheden
Sint-Adrianuskerk
De parochie behoorde vanaf haar stichting tot de dekenij van Aardenburg, die
deel uitmaakte van het bisdom Doornik. Het kapittel van Harelbeke was hier de
belangrijkste tiendheffer. In 1539 ging de dekenij over naar het bisdom Brugge,
vanaf 1802 kwam ze onder Gent.
De voornaamste bezienswaardigheid in Adegem is de gerestaureerde toren van de
kerk uit de 12de eeuw, een zeldzaam gaaf overblijfsel van de Romaanse bouwkunst
in het Meetjesland.
|
Het Romaans torentje van de kerk van Adegem
De oorspronkelijke kerk werd gebouwd in de 12de eeuw. Het moet een mooi
kerkje geweest zijn, met een koor naar het oosten georiënteerd, dus vóór de huidige
ingang. Halfweg de 19de eeuw stond het er zeer bouwvallig bij.
Architect Minard uit Gent kreeg in 1842 de opdracht tot verbouwing. Men
wist de Romaanse toren naar waarde te schatten, evenals de gevel van het
zuidelijke transept, waarin een stuk bouwgeschiedenis af te lezen valt. De
torenvoet is vierkantig, boven de daken wordt hij achthoekig. Acht blindnissen,
aanzettend boven de eerste waterlijst, waarin telkens nog drie kleine rondboogjes,
geven hem zijn typische uitzicht. Een hoog en ruim kerkschip in neo-romaanse
stijl, nu met het koor naar het westen, werd tegen het torentje aangebouwd.
De wanverhouding is duidelijk, maar belangrijk is dat de Romaanse toren behouden
bleef. De veldstenen voorgevel, weggeborgen achter de rode bakstenen voorgevel
met driehoekig fronton, zullen we nooit meer te zien krijgen.
De kerk - op 6 juli 1849 geconsacreerd door bisschop Delebecque - is toegewijd
aan de H. Adrianus en de H. Godelieve. Vandaar dat er rond de kerk in 1897 een
Godelieve-ommegang gebouwd werd met zes kapellen. Bij het verwijderen van het
kerkhof (1981) werden in een afsluitende muur grafzerken van overleden pastoors
aangebracht. Typerend voor de volksdevotie is de Calvarieberg uit 1890 rechts
van de ingang, uit het atelier van Matthias Zens in Gent.
Het neoromaanse interieur is sober, maar stemmig. In het portaal van de kerk
bevinden zich enkele oude grafzerken van belangrijke families. In het kerkschip
hangen wapenborden van graaf De Grunne en ridder Lagasse de Locht; zij behoorden
tot de 83 Belgische soldaten die op 25-26 mei 1940 aan het Schipdonkkanaal
sneuvelden.
Het hoofdaltaar - een portiekaltaar met een beeld van de H. Adrianus - werd in 1860
geschonken door Ridder Stroo van Eeklo. Links
zien we het O.-L.Vrouwaltaar, een portiekaltaar met een schilderij van Jozef Pauwels
van Gent, voorstellend 'O.-L.-Vrouw overhandigt het ordekleed aan de H. Simon
Stock'. Het Lievevrouwebeeld is werk van de Adegemse houtsnijder
Serafien Goethals. Het rechterzijaltaar van Sint-Hubertus heeft een schilderij
uit 1848 van Theodoor De Heuvel. De meeste glasramen zijn geschonken door
parochianen.
De kruisweg is van J. Haeren en dateert van 1838. De in onbruik geraakte
doopkapel bezit een doopvont uit 1662, nog afkomstig van de oude kerk. De toren
is een beschermd monument (3 juli 1942), evenals het zuidelijke transept en de
westmuur (28 mei 1962).
Kruisweg, Oosteinde
Op de wijk Oosteinde treft men een kruisweg aan in het open veld, bestaande uit
dertien kapellen met beeldengroepen van Matthias Zens. Hij werd in 1904-05
opgericht.
Canadese Militaire Begraafplaats, Prins Boudewijnlaan
Adegem is bekend om de jaarlijkse herdenkingsplechtigheid op de Canadese
Militaire Begraafplaats, die telkens gehouden wordt op de tweede zondag van
september. Meer dan duizend soldaten hebben er hun laatste rustplaats.
Vooral Canadezen, gesneuveld in oktober-november 1944 bij de bevrijding van
Zeeuws-Vlaanderen, maar ook een aantal Britten en Polen liggen hier begraven.
De gesneuvelde Polen worden herdacht op de zondag na Allerzielen.
Bron: de uitstekende «Streekgids Meetjesland» gepubliceerd in 1998 door Natuur en Landschap Meetjesland vzw.
De Canadese Begraafplaats in Adegem heeft ons werkelijk gegrepen.
We hebben er dan ook een hele webstek aan gewijd met
hier voor iedere zerk minstens één foto.
In
Adegem vindt men ook het hoofdkwartier en de bouwplaats van de
machtige E-Crane. Deze hijstuigen zijn een technologisch wonder omwille
van o.a. hun evenwicht en zuinigheid. Onze bewondering voor de E-Crane vindt u
hier
(in English) en we raden u natuurlijk ook aan de
offciële webstek van het bedrijf
te bezoeken.
Bekende Adegemnaars ?
Seraphien Goethals was er één, een kunstenaar. U kan
hier in tijdschrift
«Ons Meetjesland» meer lezen over hem.
Noël Foré was in zijn tijd bekend voor iets heel anders. Hij werd geboren
in Adegem op 23 december 1932. Hij was een professionele wielrenner van 1956 tot
1968. Hij won o.a. Paris-Roubaix, Gent-Wevelgem en de Ronde van Vlaanderen.
Hij is overleden in Gent op 16 februari 1994.
Enige jaren geleden vertrok Bob Van de Kerckhove naar Cremona, de stad van de Stradivarius. Hij is wereldberoemd voor de muziekinstrumenten die hij daar bouwt en herstelt. U kan hier in Taptoe, het Meetjeslands weekblad meer lezen over hem. Er zijn een aantal webstekken en blogs die zijn lof zingen of wat u kan doen om op een wachtlijst te komen om een instrument te bestellen maar ze zijn in 't Italiaans of Engels.
Wie op de hoogte wil blijven van
de gebeurtenissen in en rond Adegem heeft heel veel geluk want op
adegem.be vindt hij dat en dan nog
heel wat meer. Over de geschiedenis van het dorp (buiten de wereld), over het
Meetjesland, over de Verenigde Vrienden, over het nabije Damme, tegen het verbreden
en verknoeien van het Schipdonkkanaal enz... Om maar niet te spreken over
de oude postkaarten in hun digitaal archief, over Pol Veirman, over Oigems schrijven,
over... Als we niet oppassen zijn we weer vertrokken voor een hele lijst. De
mensen van adegem.be verdienen al
sedert vele jaren een summa cum laude aanbeveling.
En ten slotte, in tijdschrift "Ons Meetjesland" werd een heel merkwaardige "Heemkundige Wandeling door Adegem", gepubliceerd in een reeks van 7 artikelen geschreven door de Heer Hugo Notteboom, een auteur die we warm aanbevelen ! En hier ook al door Hugo Notteboom, kan u een historisch overzicht van Adegem lezen.
Meer, veel meer over het Adegem Canadian War Cemetery (in English).
Meer foto's
Het Meetjesland
— Inhoudstafel
— Doorzoek onze Meetjesland webstek
MijnPlatteLand.com
Meest recente bijwerking : 08-05-2022
Copyright Notice (c) 2024