Het Meetjesland in het noorden van Oost-Vlaanderen
Watervliet, een Meetjeslands dorp
 
|
Uit een landkaart van 1973
Geschiedenis
Het oudste document, totnogtoe gevonden, dat de naam Watervliet vermeldt, is
een charter van keizer Otto II uit 976. Op dat ogenblik is het een terpendorp
van 2 tot 3 ha groot. Het is ongeveer dat kleine stukje van het huidige
grondgebied, gelegen ten zuiden van de Heistraat. Tot in 1197 heerste er het
geslacht 'van Watervliet', dat daarna door de Brugse familie 'van Praet' opgevolgd
werd. Deze laatste heren lagen ook aan de basis van een tweede heerlijkheid met
dezelfde naam, die in 1528 een keure kreeg: de 'Nieuwe Keure'. Ze werd, samen
met een twintigtal andere dorpen verzwolgen door de stormvloed van 1375-1376,
die een nieuwe zeeboezem, de Braakman, deed ontstaan.
Na 125 jaar, tijdens dewelke de polderlaag gevormd werd ingevolge de
sedimentatie van het zeewater, werd Watervliet opnieuw ingedijkt, eerst door
de familie De Baenst (1499), maar vooral door Hiëronymus Lauwerijn, allen hoge
Brugse adel. De bedoeling van laatstgenoemde was Vlaanderen in het Vrije
van Brugge een nieuwe haven te schenken, toen de gevolgen van de verzanding van het
Zwin catastrofaal werden. Deze haven moest optornen tegen de steeds
groeiende Antwerpse metropool, die behoorde tot het hertogdom Brabant.
Watervliet werd in 1500 een heerlijkheid en Hiëronymus Lauwerijn was er de heer
van. In 1504 bepaalde een volgende keure dat het stad werd, en in 1505 volgde
een derde, waardoor het een leen 'Pacti et Providentie' werd, wellicht enig in
de Nederlanden en ver erbuiten, zeker in die periode.
|
De kiosk op het Stee
Omwille van een betere ligging werd de hoop van Lauwerijn spoedig overgedragen
op een nieuwe bedijking. Die kreeg de naam van de regerende graaf Philips de
Schone: Philippine. Philippine kreeg eveneens de status van heerlijkheid en was
afhankelijk van het Leenhof van Watervliet (1506). Het havenbeleid werd een
mislukking, maar Watervliet hield aan die Brugse droom de 'Kathedraal van het
Noorden' en een bijzonder rijke geschiedenis over.
Aan de rand van het protestantisme hadden de godsdienstoorlogen een grote onrust
tot gevolg: kunstmatige overstromingen en schermutselingen, maar geen echte
beeldenstormerij. In de Franse Tijd was de commissaris van de Uitvoerende Macht
in het Scheldedepartement een Watervlietenaar: R.G. Dubosch. Hij deed erg zijn
best om de Beloken Tijd zo donker mogelijk te maken.
Door zijn manier van besturen barstte de Boerenkrijg uit in zijn departement:
in Overmere. Op 2 augustus 1831 veroverde Willem I twee Watervlietse sluizen,
en het 'Verdrag van de XXIV Artikelen' ontnam Watervliet het stuk van zijn grondgebied
dat sinds 1648 op Staten Bodem lag.
Het laatste grote wapenfeit was de bevrijding in 1944. Een gevecht van vijf
weken tussen Canadezen en Duitsers aan het
Leopoldkanaal kostte de Watervlietse
bevolking veertig doden.
Bezienswaardigheden
Onze-Lieve-Vrouwkerk
Zopas vernoemden we de 'Kathedraal van het Noorden'. Dat is haar eretitel hier
in de streek. Hiëronymus Lauwerijn, de heer van Watervliet, raadslid, kamerheer
en schatbewaarder van Filips De Schone, liet ze bouwen. De kerk stond juist naast de
haven. Ze kwam tot stand in twee bouwperioden: een eerste van 1501 tot 1503.
Een tweede begon in 1525, maar men weet niet wanneer ze eindigde, zeker vóór 1541.
De bouwstijl is Brabantse gotiek. Wie de architect is, is niet bekend, maar
verscheidene elementen wijzen in de richting van Rombaut II Keldermans, de 'prins van de
Brabantse gotiek'. Dat geldt uiteraard niet voor de toren, die dateert van 1893,
voor zover hij niet in 1944 vernield werd. Dat is pure neogotiek.
Interieur
Wat betreft inhoud benijden vele provinciesteden het Watervlietse kunstbezit: een
marmeren hoofdaltaar van Lucas Fayd'herbe (17de eeuw) met prachtig Mariabeeld en een
altaarschilderij 'de Tenhemelopneming van Maria' van Gaspar De Crayer; een preekstoel en
communiebank van Hendrik Pullinx sr. (18de eeuw), koorgestoelte, portaal en doksaal van
Jacob Sauvage (17de eeuw), een orgel van Boudewijn Ledon (17de eeuw). De voornaamste
schilderijen zijn van Gaspar De Crayer, Joost De Laval, vier landschappen van De Momper
('Maria bezoekt haar nicht', 'De Emmaüsgangers', 'Jezus en Sint-Janneke', 'De heilige
Hiëronymus'), Daniël Seghers, Lodewijk De Deyster... Vooral de triptiek 'De Nood
Gods' van de Meester van Watervliet trekt de aandacht: op het middenpaneel de
kruisafneming, op de zijluiken de kruisdraging en de verrijzenis.
De kerkschat herbergt een missaal uit de drukkerij van Plantijn en oude misgewaden,
sommige 16de-eeuws, juwelen van de bovenste plank ! Verder zijn er uiteraard
kelken, een ciborie, een remonstrans, ampullen en ander goud- en zilverwerk. De
'Kathedraal van het Noorden' is een bezoek overwaard.
Andere bezienswaardigheden
Rond het centraal gelegen Stee, het dorpsplein, bemerk je: het stadhuis (1781),
de kiosk (1932), de gemeentepomp (1781), de Boterbank (1788, gerestaureerd in
1996), de pastorij (1774), het kasteel 'Stoffelt' (1860). Het dorpsgezicht is
officieel beschermd.
|
Boterbank
Naast het kerkhof staat een boerenwoning (16de eeuw), die vroeger dienst deed
als 'remise' voor het 'Hof van Plaisance', het buitengoed van H. Lauwerijn, dat
in 1828 afgebroken werd.
Op Watervliets grondgebied ligt de Mollekotse Kreek, vroeger de Wulfscreeke
genoemd, en de dijken, die langgerekt door het landschap snijden, de weidse
polders met hun stilte en tijdloosheid.
Jozef De Paepe
Bron: de uitstekende «Streekgids Meetjesland» gepubliceerd in 1998 door Natuur en Landschap Meetjesland vzw.
Hier staat een aandenken
aan Watervliets slachtoffers van 1940-45.
Volg deze link voor
een artikel in de franse taal dat
op 1 november 1922 verscheen in
"Le Bulletin Officiel" van de Touring-Club de Belgique.
Meer foto's
Het Meetjesland
— Inhoudstafel
— Doorzoek onze Meetjesland webstek
MijnPlatteLand.com
Meest recente bijwerking : 12-10-2022
Copyright Notice (c) 2024